ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Знаеја и младите дека ашик нашата заедница не поднесува, дека срам од љубов во неа не бидува.

Девојчињата седеа дома, а пред портите на куќите излегуваа само постарите Еврејки и во топлите летни ноќи, додека ветрецот го носи мирисот на Дунав, џагорот на бродарите и јазици допловени од далечини, пееја романси донесени речиси пред пет века од Шпанија.

И ѝ беше дадено да се бие со светите, и да ги победи, и ѝ би дадена власт над секое колено и народ и јазик и племе. Кој има уво нека чуе!“

Затоа оваа поезија е неуморна: сето време, без престан, го надгледува претурањето од мислата во јазикот на своите говорители и чека „инцидент“ сѐ дури самата не стане тоа што го чека: инцидент меѓу мислата и јазикот чијашто разврска мора да биде во интерес на мислата, што значи јазикот треба да се шири и да се растегнува, постојано да се долева и полни не со водата на Едното, туку со водата што се исушила не сакајќи да се прелее во Другото.

Сега вие гледате - и не бидете изненадени ако барајќи ја загубената нитка го пронајдете Загубениот акорд, Загубената генерација или Загубениот баталјон од Првата светска војна, десетте изгубени племиња на Израел (коишто во своите ранци ги носат двете загубени книги на првобитното Седмокнижие), загубениот континент Атлантида, Луј XVII (Загубениот дофен) од Франција, илјадниците исчезнати од латиноамериканските диктатури на нашето време, делата од класичното доба изгубени во христијанскиот мрачен Среден век, загубените ремек дела од уметноста и науката коишто веројатно би ги произвеле жртвите на нацистичкиот холокауст, загубените градови во Африка, разните загубени илузии, прилики и цели, загубената младост и сон, загубените уметности и јазици, загубеното време кое никогаш нема да биде повратено или надокнадено, целиот восок којшто Бенвенуто Челини го изгуби додека излеваше накит според методата која се вика cire perdue, а на што вашиот автор без пиетет се сеќава секогаш кога ќе ги здогледа рекламите за производите на живинарскиот концерн од Мериленд, „Франк Перду“.

Од писмото кое било испратено од амбасадата во Атина до Форин Офис, очигледно е изненадувањето кое го предизвикал извештајот за “неочекуваниот солиден славо-македонски карактер на ова подрачје и несимпатичниот приод скоро на сите Грци...спрема сите жители на територијата на Грција кои не се Елини во поглед на обичаите, верувањето и јазикот“.360 Од извештајот може да се констатира дека политичкото движење на “локалните Словени, такво какво што е, е едно движење кое не е во корист на Бугарија туку за една независна Македонија“ и дека поддршката на тоа движење доаѓа од југословенска Македонија, а не од Бугарија.

Артикулацијата на сопствениот интерес (освен ако врескањето и лелекањето не ги сметате за тоа) ни оддалеку не е проста работа.

Така што, мили сестри и браќа Македонци, нам допрва ни претстои да учиме како се зборува, респектирајќи ги потребите и јазикот на оној другиот. 102 Margina #11-12 [1994] | okno.mk

А што станува со соработникот кој поседува огромен апетит за детали, со некој што не може да донесе решение без максимален број на присобрани факти?

Тоа, неговото учителствување, и едно писмо кое беше го испратил до еден царигратски весник а во кое ги исмејуваше Грчиштата, грчките попишта, грчкото писмо и јазик, беше причина за неговото затворање.

Тој по мачниот живот што го мина, неколку пати соочувајќи се со смртта и со пеколни маки, во последен миг спасен пред да биде целосно жив закопан, им порачуваше да ги сакаат родната земја и јазикот до страдање, да не им се срди срцето против Албанија дури и кога ќе страдаат невини, татковината останува татковина, дури кога убива.

Од разлози такви и име добив од отците овде, кои Иларион Сказник ме нарекоа, штом проговореа устата моја и јазикот мој, шестмесечен уште.

А тој настран начин на чувствување – тој настран субјективитет – се пројавува преку еден особен, дисидентски начин на поврзување со предметите од културата (филмови, песни, алишта, книги, уметнички дела) и воопшто со културните форми (уметноста и архитектурата, операта и музичкиот театар, поп- и диско -музиката, стилот и модата, емоцијата и јазикот).

За Бугарите нема никакво сомневање за националноста и јазикот на Словените од Солунскиот вилает: сите ги поврзуваат со истото семејство како оние од Кнежевското.

И до оној кој е во опасност има луѓе, само свртени му се со грб, и не можат да знаат што му се случува, затоа што погледот на оној кој е во опасност, и нивните погледи, гледаат во различен правец, кон други пејсажи, кон различни неба.

Ние зборувавме: „Да се биде луд е исто што и да се биде во опасност, да се прави обид да се викне за помош, а никаков глас не може да излезе од устата – грлото се напрега, и јазикот, и усните, а сѐ е попусто.

Само согледувањето на тие своеобразни црти во карактерот, наравите, обичаите, животот, преданијата и јазикот на нашиот народ е важна причина да сме ние против делењето на нашата татковина и за нејзината автономија, зашто дележот ќе ни искорени сѐ што ни е мило и ќе ни наврзе многу противно нешто на нашиот народен дух.

Може да биде сосем спротивното на тоа што го реков јас погоре за комитетите, т. е. тие се готови да ѝ дадат на Европа секакви гаранции Македонија да не се соедини со Бугарија, но тие никојпат не ќе се согласат да се упразни во Македонија бугарскиот јазик и бугарското име во полза на централното македонско наречје и името „Македонец”, со други зборови, тоа што го реков јас дека имало само еден чекор од таа положба што Македонците и македонските комитети по македонското прашање се држат кон Бугарија, па до полното отцепување на Македонија и Македонците од бугарските национални интереси, не е право, зашто не еден чекор, ами цела пропаст го одделува едното од другото, и комитетите ќе покажат најсилно спротивставување на новото течење; 2) ако се допушти оти комитетите никојпат нема да се согласат со упразнувањето на бугарското име и јазик од Македонија, а заедно со нив против новото течење ќе биде и целата македонска интелигенција со бугарско образование, тогаш од каде ќе црпи сила за себе новото течење?

Верата и јазик – тоа се душата на еден народ, со изменувањето на кои еден народ прави коренен душевен преврат: тој се откажува од сѐ поранешно и зема сѐ ново.

На почетокот се бунев, објаснував, ја тргав железната завеса, ги набројував републиките, верите и јазиците, ги откривав адутите, убавините на Дубровник, ја истакнував разновидноста од култури и пејсажи во малата балканска земја, дрдорев за убавината на нашиот брег, чистотата на нашето море, за предноста на нашето самоуправување, нашата релативна демократија, нашиот пасош кој секаде го признаваат, нашата позиција помеѓу Запад и Исток, нашиот софт-комунизам.

Веруваше дека во зборовите на народите со мешана судбина се кријат енигмите на балканската историја.

И Татко беше облечен во својот единствен костум за мејдан, очекувајќи го својот пријател, на последната дебата околу гастрономијата и јазиците, поточно за местото на османскотурските зборови од областа на исхраната, пијалаците, кои со векови се наоѓаа на заедничката трпеза на Балканците, обајцата убедени дека исхраната обележува една цела цивилизација.

Немаше однапред договор кој ќе реферира за турцизмите во доменот на исхраната, туку обајцата требаше да бидат максимално подготвени за оваа последна дебата.

Тој беше свесен за балканската комплексност и почитта која требаше да им се укаже на сите јазици во нивното учење, без да се имаат предвид мртвите јазици (грчкиот византиски, славонскиот, османскотурскиот), како и јазиците на голема дифузија.

Но оваа битка, според Аполинер, ја започнале уште браќата Грим, кога германскиот јазик се ослободил, особено во доменот на книжевниот јазик, но преостанувало да се исчисти говорниот јазик, како и јазикот во доменот на трговијата, администрацијата и војската.

Татко, поттикнат од уверливото кажување на Камилски за револуцијата и јазиците, размислуваше еден ден, сепак, да се врати на својот напуштен проект за Историјата на Балканот низ падот на империите, добивајќи нови уверувања дека војната создава широко лингвистичко движење во времињата и просторите.

Со менување на кодот на верата и јазикот, односно со промената на душата, а идните борци во служба на Империјата, јаничаризмот ќе одигра посебна улога во балканското проклетство.

Јас го правев тоа со страст што ме опијануваше, шмукајќи ја првин едната, а потоа другата брадавица, апејќи ги цицките чие менување на облините го чувствував на површината на усните и јазикот, кој застануваше на места за потоа одеднаш да направи свиок со врвот, да притисне, да потсети дека јас сум тука и дека таа игра не е надвор од мене, дека таа е дел од моето рацио, дека знам што правам и дека знам зошто го правам тоа.

Нејзините очи се сретнаа со неговите и јазикот почна да му се плетка, но погледот му остана втренчен и не можеше да се откачи.

Но Мехмед не заборави на својот род и јазик.

Ако ја мени верата, во него остана длабоко чувство за родот и јазикот.