ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Трпеливо ја слушавме свирката и песната, додека низ салата проблеснуваше некаква таинствена светлина, која само на мигови ги откриваше ликовите на младичите и девојките, а веројатно и - нашите...

Простран, со водоскок, во самиот центар, на чии оснежени фигури наседнале младичи и девојки, фрлајќи топки од снег, обиколен со монументални објекти - старата зграда на општината, градена во минатиот век, достоинствена, со голем градски часовник, со две цркви, кои се реновираат, а во дното се златее големата и монументална „Палата на Републиката“, во која само во еден нејзин дел е Претседателството на ДР Германија, а сѐ друго во овој огромен комплекс служи за обичниот граѓанин - за негова разонода, пред сѐ за младината.

На тревата се валкаа младичи и девојки, не забележувајќи нѐ.

Орде, па и девојката по него, - почнаа да се смеат, и тој дури тогаш се сети и рече: - згрешив.

Веројатно мислејќи на бавчата со рози низ која шеташе мокар ветар и девојки во розови наметки.

Доаѓаа и девојки, и ние се правевме важни; најпрвин тој ќе ја извозеше целата патека за рекордно време, а потем јас ќе возев на едно тркало само на рамниот дел од патеката.

А беше вака: Најпрвин ги собраа младинците од седумнаесет до дваесет и некоја година и не поминаа два или три месеци ги собраа и девојките.

Едно дете се одвои од своите родители, ми пријде, касна половина од чоколадното бонбонче што го држеше в рака, а другата половина ми ја подаде мене.

Момче и девојка се гледаа вљубено, седнати на една клупа.

Ноќ, воловите жеволеле во туѓа стаја туѓо сено, стопаните фаќале бессилно суштество што до вчера се наоѓало под заштита на светените манастирски ѕидови.

Старецот потоа берел секакви тревки и ги варел, ја терал снаата да пие, и пак ништо не помогало, селаните сепак не виделе дека таа оди како да носи лубеница под ленената кошула и не ќе го виделе тоа ако и другиот тревар, Пандил Димулев, не се зафатил да ја лекува, секогаш по залез и без сведок, со денови и со месеци можеби, па во некое утро застанало момчето пред својот татко и, копајќи со врвот на опинокот пред себе, сцрвено и бушаво од сон, рекло дека може да се почувствува со рака и уште повеќе да се чуе со уво: русокосата женичка носи под градите живот, ќе биде или внук или внучка.

Тој чекорел во свечена осаменост на обред во кој се кадат со темјан слабушкавите за битка, всушност не ги подавал рацете кон копнежи туку со здив, со чело, со врелина во врвовите на прстите џбарал слободен простор по чии невидливи врвици можело да се стаса до златни бранови на 'ржено море а во нивната лелеавост да се живее и да се чека на доаѓањето на русалките и девојките; со нив ќе е и таа, Ганка.

Се сетил на дните кога бил млад, кога се грабале за него и девојките со мираз.

Без објаснување во себе и за себе, темен и тромав, неприродно наведнат над живото петно во мантија, со претчувства барал да ја прочита вистината од челото на заспаниот, најпосле, навистина, куќата горела, некој пуштил од дланка пламната птица врз 'ржениот покрив, Гавруш Пребонд или попот Панделиј Каламарис, и тој станал бескуќник; спиел во тесниот дом на шурата Адам Лесновец, јадел негови компири, благословувал на софра со негово вино и осамен бил: не му треба жена, топло месо под ленена кошула и подвижни мали дињи под кожата на градите, му треба мајка на двете негови деца.

Но јас пред тоа ги видов домаќинката и девојката на мојата прва младост слеани една во друга на чардакот и се срамев што сум бессилен и заборавен зад кошот.

Меѓутоа, се случило на втор ден Божик да бидат близнаци, црномуресто машко и девојченце со руси коси.

Дојдете, ќе ви раскажам како се сожалив.“

Ако си ага и имаш пари, имаш власт- сила, можеш да заграбуваш ниви, лозја... та треба ли и сѐ што е убаво да биде твое—и девојките?! (Го фаќа за гуша и го оборува на подот, потоа го вади пиштолот).

Знам веќе, семејство, но сега наместо да си на мојата страна а против нив, ти се приклонуваш не оставајќи ми време за било што, дури ни да се помирам со судбината и да се привикнам, се појавуваш вака, водата капе низ тебе, сивата вода на невремето и студенилото, обесхрабрувачко порекнување на нешто што толку го чекав додека постепено се ослободував од твоите браќа и сестри обидувајќи се да ги сочувам силата и ведрината, да имам џебови полни со пари, да смислувам каде ќе одиме, пржени компирчиња во оној ресторан под дрвата каде што е толку фино да се руча покрај птиците и девојките и стариот Клемент што го препорачува сирењето проволоне и понекогаш свири армоника и пее.

Аман, бе Фидане, бе! Их, ама вино си имал!... (Седнува меѓу нив). (Момци и девојки, стоејќи во одделни групи, се задеваат.

КОСТАДИН: Кој цепи дрва?

Жените и девојките наведнале глави и, со насолзени очи, ја слушаат песната на разделбата без протест, без крик).

Море, девојчиња. Пуштете грло! Де нешто поживо!...

Не, со жена му немав ништо, ама кај неа се собираа семсекакви жени, не знам со што ги намамуваше, ама кога да одев кај неа наоѓав и жени, и вдовици и девојки.

Овде? повтори нејзиниот прст, а само јас, се разбира и девојката од Ташкент, го забележавме потврдниот одговор на братучедот на татко ми.

Сѐ од почетокот. Како Калешата и девојката со маргаритките. Сам... Сѐ од почетокот!

„И девојките, и нивните муштерии“, вели итрецот, и тоа беше неговата најголема тајна што понекогаш ете, и јавно ќе ја соопштеше.

Од возот ќе слегуваат момчиња и девојки и ќе ги извикуваат имињата што ги бараат.

— И девојката од Будимпешта, ја прашувам.

Полумракот не му пречеше да ги препознае најупорните слушатели: продавачката што му го продаде првото пиво, најдобриот другар со кој се тепаше на игралиштето, девојчето што првпат го бакна, другарите – соучесници во првото пијанство и девојката што најмногу ја сакаше.

Кога во ровот завладеа црнина - таа се осмели да се исправи и виде како од своите дувла излегуваа момчињата и девојките и опиени од свежиот воздух легнуваа на земјата изорана од гранати.

И се додека седи покрај Циљка, додека зборува со неа, без престан и се наметнува прашањето дали знае нешто за Ристо и Ташко, да ја праша за другите момчиња и девојки од селото.

Тешко поминатите месеци ја научија да ги поднесува самотијата, стравот, гладот и студот, ама таа не научи да поднесува кога ги гледаше момчињата и девојките во излитени војнички униформи, парталави, гладни и вошкосани и не можеше да ја поднесе глетката на ранети и убиени.