ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Инаку, колку за информација – колку и да звучи чудно и нелогично – кај нас постојат два одделни закона: еден е цитираниот Законот за државните службеници (2000), а другиот е Законот за јавните службеници (Сл. весник на РМ, 52/10).

Јавна установа може да основа РМ со средства во државна сопственост како „државна [национална] установа“, општина или градот Скопје со средства во сопственост на општината односно градот Скопје како „општинска јавна установа“ односно јавна установа на град Скопје (чл. 4, ст.1- 2 од ЗУ).

Установа се основа заради вршење на дејност во областа на образованието, науката, културата, здравството, социјалната заштита, детската заштита, заштита на лица со интелектуална или телесна попреченост, како и во други дејности кои со закон се утврдени како јавна услуга (чл. 6, ст.1 од ЗУ).

Според чл.3, ст.1, ал.1-2 од овој втор закон јавните службеници се дефинираат како вработени лица кои вршат работи од јавен интерес во дејностите образование, здравство, култура, наука, труд и социјални работи, социјална заштита и заштита на детето, установите, фондовите, агенциите, јавните претпријатија основани од РМ, општините односно градот Скопје, а не се опфатени со Законот за државните службеници; а, пак, под јавна служба се институциите на 57 дејностите образование, здравство, култура, наука, труд и социјални работи, социјална и детска заштита, установите, фондовите, агенциите, јавните претпријатија основани од РМ, општините односно градот Скопје, а не се опфатени со ЗДС. 3.  Парничната постапка се поведува со тужба (чл. 175, ЗПП).

Потоа во ст. 3 од чл. 3 на Законот изречно се забранува дискриминацијата, како и вознемирувањето и сексуалното вознемирување врз основа на пол во јавниот и приватниот сектор во областите на вработувањето и трудот, образованието, науката и спортот, социјалната сигурност, вклучувајќи го и подрачјето на социјалната заштита, пензиското и инвалидското осигурување, здравственото осигурување и здравствената заштита, правосудството и управата, домувањето, јавното информирање и медиумите, информатичко-комуникациските технологии, одбраната и безбедноста, членувањето и дејствувањето во синдикални организации, политички партии, здруженија на граѓани и фондации, други организации засновани на членство, културата и други области определени со овој или со друг закон.

Дојде и до усогласување на ЗСЗ, во однос на правата и обврските на вработените во установите за социјална заштита согласно Законот за јавните службеници116 (чл. 13 од ЗИДЗСЗ/мај.13) и Законот за административни службеници.117 (чл. 4-8, чл. 9-19 и чл. 24-27 од ЗИДЗСЗ/ март.14) 116 117 Закон за јавните службеници, Сл. весник на РМ, 52/10. Закон за административни службеници, Сл. весник на РМ, 27/14.

Основните мерки за остварување на принципот на еднакви можности на жените и мажите се нормативни мерки од областа на здравствената заштита и здравственото осигурување, социјалната заштита, пристапот до добра и услуги, економијата, работните односи и вработувањето, образованието и стручното усовршување, економските и сопственичките односи, користењето на јавните производи и услуги (потрошувачки права), културата и спортот, информатичко комуникациски технологии, одбраната, правосудството и управата, домувањето, јавното информирање и медиумите, државната и јавната администрација и други области определени со овој или друг закон со кои се забранува дискриминација врз основа на пол.

Законодавецот овде повторно го заобиколил Уставот, кој пак јасно пропишува дека „Граѓаните имаат право на социјална сигурност и социјално осигурување утврдени со закон и со колективен договор.“ (чл. 34) и дека „Републиката се грижи за социјалната заштита и социјалната сигурност на граѓаните, согласно со начелото на социјална праведност.“ (чл. 35).

Од аспект на работничките права и социјалната правда, треба да се напомене дека во ал. 1 од чл. 4 ст. 1 од овој закон се наведува областа на работните односи, а во ал. 4 од истиот член и став се наведуваат и областите на социјална сигурност, социјална заштита, пензиското, 82 Закон за спречување и заштита од дискриминација; Сл. весник на РМ, 50/2010. 92 инвалидското и здравственото осигурување.

Негативната промена е што организаторот на работата на корисниците на социјална парична помош повеќе не е должен да им обезбедува надоместок за покривање на трошоците за храна и превоз до и од местото на вршење на работата, до износ од 15% од просечната плата исплатена во Република Македонија за претходната година. (чл. 8 од ЗИДЗСЗ/мај.13) Со рогацијата од март 2011 година дојде до позначителни намалувања на висината на глобите и тоа за 2/3 од претходно утврдените глоби за установата за социјална заштита (чл. 34 и чл. 35 од ЗИДЗСЗ/ март.11) и приватните установи и на јавните установи основани од општината, градот Скопје и општините во градот Скопје кои вршат работи од социјална заштита. (чл. 36 од ЗИДЗСЗ/март.11)

•  2007: укинување на правото на скратено работно време за работниците- инвалиди (Закон за пензиско и инвалидско осигурување); •  2007: оневозможено е примањето на социјална парична помош ако на работникот работниот однос му престанал по негова вина или по негово барање, ако одбие понуда за вработување, која одговара на степенот на неговата стручна подготовка, или одбие обука, преквалификација или доквалификација заради вработување (Закон за социјална заштита);

Второ, во 2003 година, заедно со воведувањето на скратено работно време по- ради нега на потешко хендикепирано дете, пропишано е дека во стаж на осигурување ќе се смета и времето за кое осигуреникот користи право на надоместок на плата за скратено работно време поради нега на потешко хендикепирано дете според Законот за социјална заштита (чл. 7, ЗИДЗПИО/03).

Во однос на 1.  Закон за социјалната заштита, Сл. весник на РМ, 50/97. 2.  Измени и дополнувања на Законот за социјална заштита, Сл. весник на РМ, 16/2000, 17/03, 65/04, 62/05, 111/05, 40/07, 98/08 и 161/08. 3.  Закон за социјалната заштита, Сл. весник на РМ, 79/09. 173 престанокот на работниот однос е пропишано дека на потенцијалниот примател на социјална парична помош работниот однос не смее да му престанал ниту по негова вина ниту по негово барање, додека во поглед на неговото однесување како невработено лице е пропишано дека потенцијалниот примател не смее ниту да одбие понуда за вработување, која одговара на степенот на неговата стручна подготовка, ниту да одбие обука, преквалификација или доквалификација заради вработување.

Спореди: Извештај за работата на АВРМ за 2008 година (стр. 84) – http:// www.avrm.gov.mk/WBStorage/Files/2008.pdf (пристап: 11.III.2010). 172 ЗАКОН ЗА СОЦИЈАЛНА ЗАШТИТА Од независноста на Република Македонија донесени се два закони за социјална заштита.

Првиот закон е донесен во 1997 година 1 и има претрпено 7 измени и дополнувања, 2 а вториот е донесен во 2009 годи- на. 3 Со овие закони се регулира правото на социјална заштита на гра- ѓаните и се пропишуваат условите за нејзино остварување.

Потоа, на барање на Гордон Хјуз, управник на Отсекот за проектирање на болници при Федералното министерство за здравје и социјална заштита, нашиот тим асистираше во ревидирање на стандардите за проектирање и изградба на објекти за грижа и лечење на ментално заболените (Министерство за здравје и социјална заштита, 1965 год.).