ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Но кога Маклин му соопштил дека една нивна мисија се спуштила во Албанија со цел да замине за ГШ на НОВ и ПО на Македонија, Тито во писмото до Светозар Вукмановиќ-Темпо од 9 октомври 1944 година ќе истакне дека тие треба да го примат “овој член на англиската мисија“ и да бараат од него материјална помош во оружје и воен материјал.

Меѓутоа, настојувањето на Фицрој Маклин да се испрати воена мисија на територијата на Македонија врховниот командант на НОВ и ПО на Југославија Јосип Броз Тито го одбивал.85 Но кога Меклин му соопштил дека една нивна мисија се спуштила во Албанија со цел да замени на ГШ на НОВ и ПО на Македонија Тито во писмото до Светозар Вукмановиќ - Темпо од 9 октомври 1944 година ќе истакне дека тие треба да го примат “овој член на англиската мисија“ и да бараат од него материјална помош во оружје и воен материјал.

Ваквите очајници не се спремни за големи игри, често пати нивната кариера завршува во морето на криминалот каде најчесто слугуваат како третокласни робови токму на оние идеи против кои во стартот на нивната мисија толку жестоко се бореле...

Останувајќи верни на нивната мисија да најдат научни објаснувања во рамките на структуралните механизми, тие го опишуваат јазикот како создавање на усогласени однесувања на две суштества кои се структурално споени, т.е. однесувањето на едното го поттикнува однесувањето на другото во рекурзивен модел што двете ги одржува во стабилно меѓусебно влијание.

Земјата- домаќин често за да покаже престиж, приврзаност, блискост, дури и влијание кон дипломатскиот кор организираше привлечни патувања во земјата, посета на значајни индустриски и културни центри, но најмногу внимание се приредуваше на дипломатските ловови.

Стари искусни дипломати, со поголеми и организирани амбасади, ловот го сметаат како неизбежен дел од нивната мисија.

Тој на почетокот повеќе како да сакаше да задоволи некаков каприц на Камилски, кој беше во духот на времето, односно на XX век кога по пресметката со Османската Империја, сојузниците (Англија, Франција и Русија во прв ред) и новите- држави нации на Балканот сакаа да го искоренат и цивилизациското наследство, но, како што обајцата увидуваа на примери од нивната мисија, тоа не беше лесен процес со согледливи резултати!

Луцидниот Климент Камилски, кој многу добро ја познаваше француската книжевност, намерно му ја даде на читање книгата од Флобер на Татко, за во крајна линија да го соочи со опасностите кои можат да произлезат од нивната акција на чистење на османскотурски зборови по падот на Османската Империја, со нивните автодидактички познавања на лингвистичката наука, во времето на нејзиниот подем, да не се најдат во позиција на Бувар и Пекуше, да не биде разбрана нивната мисија како на балкански Дон Кихот и Санчо Панса, да се најдат на потсмев на луѓето на своето време.

Секој третиран турцизам за нив отвораше нови хоризонти во расветлувањето на односите помеѓу луѓето.

Со текот на работата увидоа дека нивната мисија беше многу посложена и покомплексна отколку што ја замислуваа на почетокот.

И Татко и Камилски, макар формирани во различни струки и со различни мајчини јазици, првиот правник, вториот професор по педагогија, сепак остануваа информирани автодидакти во нивната мисија да се справат со туѓите зборови во нивните мајчини јазици, и посебно со зборовите со опасна конотација од османскотурскиот период.

Претставените зборови задираа длабоко во балканската историја, опстануваа во различните балкански јазици со отомански османски примеси, како живи елементи, кои не беше лесно да се искоренат.

Се надеваше дека со Татко му влегле во трага на балканското проклетство, задржано во најжилавите, тврдокорни османизми, длабоко вкоренети во балканските јазици и дека најпосле ќе успеат во нивната мисија да ги посочат зборовите виновници, за тие конечно да бидат принудени кај луѓето на конечен заборав.

Тој беше уверен, а во тоа се убедуваше од ден на ден, од нов турцизам до нов турцизам во текот на нивната работа како и самиот Камилски дека балканските народи се блиски до османската цивилизација повеќе отколку што сакаат да бидат.

Камилски, сепак, инсистираше Татко да запре ако не на најкарактеристичните во духот на нивната мисија, тогаш да избере барем еден, а според него ги имаше повеќе кои би требало да се внесат во листата на (без)опасните турцизми.

Си зададоа работа, без да бидат свесни за тоа, за до крајот на нивните животи, како што за тоа се изрази во една пригода самиот Камилски.

За да се утешат во возможноста на нивната мисија и нерамноправен бој со зборовите, кои ја губеа својата моќ на најголемото бојно поле на времето, нивна утеха остануваше тишината, составена од зборови кои не се кажани.

И Татко имаше различно чувство од својот пријател, кое не можеше лесно да се искаже, но тоа беше скриено во длабоката смисла и радоста од малечките приватни победи на поразените, над лажните победници, тоа беше и вистинската или лажната победа над секој османизам кој беше преживеал векови.

И обајцата, кога се најдоа на знаменитиот Камен мост, кој го делеше западниот, модерниот од источниот, стариот дел на градот, чувствуваа дека нивната мисија е завршена.

Можеби си во право, ќе додадеше Татко, нагласувајќи дека еден од мотивите за запознавање со исламската/османската/ориенталната компонента (во тоа ја вклучуваше и нивната мисија) можеби е токму тоа што таа не е мртва, скаменета, врзана само за османското и поосманското раздобје во нивната историја, туку таа е и понатаму жива, динамична, дури и продуктивна.

Татко во својата егзилска епопеја влегуваше во контакт со тишината длабоко во своето битие.

Татко заеднички составената библиотека за нивната мисија ја дополни со ретката книга на Густав Мајер, Etmologisches Wörterbuch der albanesischen Sprachen, објавена во Стразбур во 1891 година, потоа со низа речници и книги објавени во Албанија, неопходни за заедничката мисија.

Татко насети дека Камилски секако мислел на турцизмот душман, душманлак, со најраспространето и временски најдолго присуство во балканските јазици.

Како да жалеа и обајцата што засекогаш ги оставаат старите зборови, напуштени од многумина, сами да се снаоѓаат, да преживеат или не до крајот на нивното време.

Тие беа свесни дека во нив ќе гледаат донкихотовци кои водат лажни битки, без да сакаат да ги разберат, а најмалку да ја прифатат нивната мисија.

Камилски долго време зборуваше за личноста и делото на Андре Мазон, според Татко оддалечувајќи се од нивната мисија, но остануваше полн со разбирање и толерантен кон искажувањето на Камилски, верувајќи дека тој, сепак, ќе се врати, по заобиколен или спореден пат на основната тема, ќе ја збогати потрагата со нови идеи.

Имаше доволно работа за нивната мисија како што тој ја замислуваше.

Со текот на времето двајцата балканофили сѐ повеќе се уверуваа во корисниот правец на нивната мисија од игнорирање до прифаќање на турцизмите во балканските јазици.

Татко во комплексното значење на касметот, како судбина, како фаталност, имајќи го на ум постојано својот ракопис за Историјата на Балканот низ падовите на империите, извлекуваше поука дека природна судбина на секоја цивилизација на Балканот била да се извиши, потоа да се распадне и на крајот да се разнесе во прав.

Татко воопшто не му даде на знаење дека Камилски се оддалечил од темата, но тој, сепак, го разбра својот пријател: Андре Мазон во својот труд за Лексиката на војната и на Револуцијата едно значајно поглавје ќе им посвети на туѓите заемки со висок степен на научна неутралност.

XLV На Климент Камилски, по првите претставени зборови на Татко, посебно по поимот кадија, му стануваше јасно дека нивната мисија добиваше сосема друга смисла и застрануваше од замислениот правец и конечната цел.

Ова наследство, уверуваше Татко, ќе стане дури и интегрален дел на културниот идентитет на балканските народи, но со повлекување на Османлиите од Балканот и со здобивање со национална независност на некогашните милети и со нивното свртување кон Европа, ќе биде загрозено исламското културно наследство.

И во времето кога се ближеа залезите на нивните животи и кога бевме далеку од нивната семејна орбита, со наши семејства, тие веруваа дека сѐ уште не престанала нивната мисија, нивната родителска грижа, посебно на Мајка која, и натаму, веруваше дека Бог ја одржува во живот токму за да си ги спасува своите чеда.