ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Во меѓувреме, покрај тоа што на фирмата почна слабо да ѝ оди пласманот на својот асортиман и да назадува зад конкуренцијата на пазарот, настануваат и одредени внатрешни превирања и поделби на вработените на неколку табора.

Иако во рамки на претпријатието МК „Стоби“, барем на хартија, имаше основано и регистрирано синдикат, неговото неактивно раководство замижуваше пред ваквите неправди и беше сосем безгласен во заштита на правата на тамошните работници.

Но, бидејќи претходно таа веќе беше паднала во немилост на нејзиниот директор – и покрај тоа што на дел од останатите работнички кои беа напуштени по истиот правен основ, им беа исплатени испратнините кои законски им следуваат – тоа, од неразбирливи причини, не беше сторено и во случајот на Триманова!?7 По ова, таа прави обид настанатиот спор спогодбено да се разреши – на трипати, во придружба и на нејзиниот сопруг, се обраќа до сопственикот којшто истовремено е и менаџер на акционерското друштво.

Во текот на разговорот користеше по некој англиски збор, погрешно изговорен, а Спиро и Стасе (нејзиниот сопруг, кого мајка ми, а и сите ние го сакавме на посебен начин, затоа што е многу питом и позитивен човек) се погледнуваа и се потсмевнуваа.

Жената нè замоли да почекаме додека се врати нејзиниот сопруг од Катерини, за да ни ги каже цените накампувањето.

И иако ништо крволочно не беше имплицирано во бледите преливи со светлина на боја на лаванда во чиешто прикажување сликарката на „Баричката роса“ толку уживаше едно августовско утро, тој поглед насочен од нивната тераса кон соседната куќа, во која - една вечер откако сликата беше завршена, можеби додека уметничката и нејзиниот сопруг ги посматрале метеорите од својата тераса - младата разведена мајка на две деца ја врзал, силувал и пљачкосал по зло прочуениот „Изолирбанд силувач“ од Вилмингтон и околијата, кој и понатаму е на слобода.

За парите што ги доби од Татко, за преведените сиџили, колку и да мислеше дека се клети, препуштена на фаталистичката инерција на своите мисли, сепак, на крајот, заклучи дека се само ситни трошки за големиот труд на нејзиниот сопруг и реши да ги употреби за корисни нешта.

По смртта на Стојан Христов, по иницијатива на Колишевски, во 1996 година авторот на поговоров, Даница Цветановска, во придружба на нејзиниот сопруг, Саво Цветановски, и тогашниот македонски амбасадор во ОН, Денко Малески, делегирани од Владата на Република Македонија, од Вермонт (САД) донесе во Македонија дел од зачуваното литературно и архивско богатство на Стојан Христов и истото денес се наоѓа во МАНУ.

И Даниел и неговите ѕидари се согласиле, на тајниот состанок, дека жртва ќе биде онаа сопруга на ѕидар која прва ќе се појави на местото со ручекот на нејзиниот сопруг, на денот што тие го одредиле за жртвување.

Ме праша што стана со Фискултурецот; му реков дека беше казнет поради тоа што претепал ученик, и дека потем заглави и во затвор, затоа што ги беше претепал и својата некогашна жена и нејзиниот сопруг.

Поттекстот на Милдред Пирс за она што сега го нарекуваме феминистички гнев помага да се објасни особената привлечност на Џоан Крафорд за нејзините легии обожавателки: таа е добрата девојка, иако смела и лојална, вредна и пристојна, предодредена да се воздигне во светот, но соочена со страшни премрежиња, која – кога е дотерана до точка на пукање – сосема има право да замавне и да му покаже на светот, особено на оние што ги сака и што ја изневериле.

Во Сон за страст, прочуената сопруга на Дасин, Мелина Меркури, игра извесна иконична глумица, многу слична на неа, која, по падот на воената хунта во 1973 година, се враќа во Грција од политички егзил за да ја одигра улогата на Медеја.

Нејзиниот режисер, кој во сижето на филмот ѝ е и поранешен сопруг, откако проценува дека таа улогата ја толкува премногу политички, премногу феминистички и недоволно страсно, ѝ приредува средба со една млада Американка (чиј лик го толкува Елен Бирстин), која во Атина отслужува доживотна затворска казна за убиството на своите деца: не знаејќи ништо за класичната книжевност и за феминизмот, таа изгледа несвесно го реинкарнирала ликот на Медеја кога нејзиниот сопруг Грк, како Јасон во заплетот на оригиналната приказна, на родната грутка си ја оставил жената туѓинка за жена Гркинка.

Сѐ поголемата самостојност на Милдред и економската обезмаженост на нејзиниот сопруг им го растураат бракот и ја туркаат Милдред во врска со сладострасниот, етнички нејасен изданок на едно аристократско, но осиромашено семејство, Монте Берагон (кого го игра Захари Скот, пресно излезен од впечатливо опачното деби како лошиот шпион во филмот Маската на Димитри од 1944 година, заснован врз романот на Ерик Амблер).

Филмот што произлегол е поучна, предупредителна сказна за злото на разводот и за русвајот што го предизвикуваат независните жени.266 ‌Проблемите започнуваат кога сопругот на Милдред ја губи работата во текот на Депресијата и кога веќе не може да си го издржува семејството, што на крајот ја тера Милдред да преземе и таа да носи леб на маса и да стане – со тешка, самопрегорна работа – успешна, авторитетна и, најпосле, богата деловна жена.

Двете сцени од Милдред Пирс и од Најмила мамичке, според ваквото гледиште, го покажуваат зловесниот ужас на женскоста кој ги пробива нормите на пристојното однесување и најпосле се отпушта.

Реакцијата на еден мој другар хетеросексуалец на филмот Сон за страст од Џулс Дасин од 1978 година – кој е сјајно испитување на возможните современи примени на Еврипидовата Медеја во феминистичката политика – е пример и примена на културната логика што дејствува тука.

Позната не само по својата комбинација на раскош и абјектност туку и по разулавената жестина, како во неколку филмски улоги така и во некои приказни за нејзиниот личен живот, Џоан Крафорд може да симболизира отпор, пргавост, сила, решителност и неумолива волја – (феминистички) дух сјадрен во злогласниот укор што го изрекла пред Одборот на директори на Пепси-кола, кои, по смртта на нејзиниот сопруг, се обиделе да ја истиснат при еден неуспешен обид да ја спречат да го наследи како претседавач на одборот: „Не се заебавајте со мене, дечки!

Изабел, нејзиниот сопруг Бертран и тројцата синови од кои најголемиот беше момче од дванаесет години и се викаше Оливие, средниот чиешто име беше Ален имаше десет, а најмалото момче Патрик имаше пет години.

Веднаш позади неа се појави нејзиниот сопруг Бертран.

Таа неколку пати го посетила гробот на својата другарка, но таму веќе не го сретнала нејзиниот сопруг.

Одеднаш престанала да ги распознава луѓето околу себе.

Во еден миг тој сепак се врти кон нив и налутено им вели да си одат.

Госпоѓа Цимер останува покрај куќата, и им објаснува дека тој така се лула секој ден, секогаш кога не свири на пијаното во неговата соба, или му помага на нејзиниот сопруг во столарството; а младите луѓе не ја слушаат, му се приближуваат на старецот со избезумен лик, кој продолжува да се лула, се лула додека тие му поставуваат прашања за поезијата, за метриката, и за Диотима.

Можеби причина за тоа била смртта на нејзиниот сопруг, но кога лудилото е во прашање, никој во ништо не може да биде сигурен.

Пилотите исто така беа изземени, откако една климактерична жена предизвика катастрофа намерно удирајќи во зградата на љубовницата на нејзиниот сопруг, ул. 254, влез 3, стан 46, од лифтот одма лево, како одмазда за тоа што тој, сопругот, ѝ купил на љубовницата правосмукалка на вода со ХП филтер, а неа, со три мали деца и долговлакнест териер, не.

Ќе се предаде ако сум навистина јас, ќе се припие на моето осветлено пространство, поубаво и повистинско; само да дојдам крај неа и да ја спуштам дланката на нејзиното рамо. * Клара Аицети де Араос и нејзиниот сопруг пристигнаа во Будимпешта на 6 април и се сместија во Риц.

Утрото, додека нејзиниот сопруг во Барселона не можеше да пронајде никаква трага од неа, мораа да ја однесат во амбулантата, зашто ја пронајдоа онесвестена во локви од сопствената нужда.

Без никаков воведен збор, дури и без да го поздрави, Марија го замоли да ѝ даде цигара. Ѝ даде една, ѝ ја запали, и ѝ ја подари речиси целата кутија.

Пристигна на мостот и го премина до средината одејќи сега мачно, бидејќи снегот се противеше, а од Дунав расте тежок ветар угоре, закачува и шиба.

Онака како што предвиде, нејзиниот сопруг излезе со задоцнување од половина час од својот скромен стан во населбата Хорта за да ги заврши трите договорени работи.

Другата работа беше во куќата на една деведесетгодишна старица во инвалидска количка, која се фалеше дека секој од своите последни триесет родендени го славела со нов магионичар.

Но, помеѓу неа и нејзиниот сопруг постои непремостлива бездна.

Не би можела да беше жива да замисли ниту мојата баба Хазбије, која сега почиваше во корчанските гробишта, имајќи среќа во смртта, нејзините посмртни останки да не ги преораат како оние на нејзиниот сопруг во повоениот Подградец, неговиот син Сами, не можела да замисли дека најпосле нејзиниот внук ја отворил нејзината голема затворена врата на животот (а kapi), станал амбасадор. Вратата која баба сакаше да ја отвори, вратата на границата.

Нејзиниот сопруг, макар што имаше браќа и сестри дамна заминати во Турција и со веќе бележити места во животот и владеењето во новата земја, тврдокорно беше решен да остане во куќата крај Езерото и да им остави во аманет на своите синови никогаш да не заминат од родниот крај.

Госпоѓа Камилска, сепак, беше смирена и спокојна што нејзиниот сопруг по враќањето од Голи Оток беше конечно смирен во еден подолг период во мирната и утешна работа со Татко, стравувајќи што ќе биде подоцна со него кога ќе заврши со работата.

И Татко ја убедуваше Мајка, смирено и сталожено, но чувствувајќи го нејзиниот внатрешен немир, дека наскоро ја привршуваат работата со Камилски и тогаш целосно ќе им се препушти на семејството и децата, макар што не сакаше да нагласува колку работата со неговиот пријател беше за доброто на децата и потомците. И така сите трпеливо го очекуваа крајот на мисијата...

Во крајна линија идеите на сопругата можат да преминат и на нејзиниот сопруг.

Докторката Милја нѐ однесе во нејзината канцеларија на десетина чекори од кома-собата, таму дојде и нејзиниот сопруг, мојот брат доктор, сестра ми, брат ти.

- А нејзиниот сопруг потоа воопшто не дојде?

Шефот на безбедноста, кому Хелвиг веќе му беше кажал за нејзината болест, ѝ објасни на Марија дека не може да го земе детето со себе без согласност на нејзиниот сопруг, кому судски му е доделено.

Токму се беше разочарала од сознанието дека се прекинати сите врски со нејзиниот сопруг, со Хелвиг, по подолго време влезе поштар во дворот.

Судијата само тоа го знаеше од тужбата - нејзиниот сопруг Хелвиг, Хели, како што го викаше таа, ја обвинува дека е виновна за раскинувањето на нивниот брак.

По неколку недели, Марија стана свесна дека тој, нејзиниот сопруг, нејзиниот Хелвиг, врската со неа, во овие години заеднички живот, ја беше сфатил како врска која трае сега, но дали и утре, или можеби - целиот живот, - тоа ќе види. Сѐ до нејзината бременост.

Многу се вознемирува кога ќе почнеме разговор за нејзиниот сопруг. Детето избегнуваме дури и да го спомнеме. Ја фаќа паничен страв.

Од опасноста да ѝ го земе детето нејзиниот сопруг...

Во непосредна близина би требало да е непостоечкиот "Најт Аул Кафе", каде што се случи измислениот масакр од "Ел Еј Конфиденшл", а нешто подолу се наоѓа Чајна Таун, каде што Џејк Гитис (Џек Николсон) се обиде да ја спаси Евелин Малвреј (Феј Данавеј) од нејзиниот сопруг и татко Ноа Крос (Џон Хјустон).

Се распрашувала насекаде, па и кај влијателните пациенти од различна националност кои доаѓале во клини­ката на нејзиниот сопруг.

- Се прави важен - рече Јана, но не сфатив оваа забелешка кому му е упатена, на нејзиниот сопруг или на мене.

Јуниорот Џорџ го водеа меѓу себе за рака.

А тоа го правеа истите оние дланки што го приближија моето лице до нејзиното, и притоа слушав како му објаснува на Жолтко но со гласно шепотење дека пријателов ( тоа пријателов се однесуваше лично на мене) значи божем мене ме советоувала како да се однесувам со нејзиниот сопруг.

Ја придружуваше и нејзиниот сопруг Џорџ Мирчески.

А што мислеше ти? - ѝ се ругаа на Јана очите на нејзиниот сопруг.

Се случуваше мајка ми рано наутро да влезе во татковата библиотека заедно со првите сончеви зраци, да ја угасне ламбата крај нејзиниот сопруг, заспан врз книга на која ѝ ги доверуваше соништата, односно ги примаше нејзините соништа... Така би некогаш.

Колку што настојуваше генерално да го согледа текот на настаните во светлината на ангажманот на Европската унија и САД, заплашена тие да не се претворат во војна како претходно во Босна, Хрватска и Косово, таа беше силно внесена и вникната во мојата судбина како човек и писател на една балканска семејна хроника во текот на XX век.

Оние кои не го почитуваа, а беа многу повеќе, пуштија гласини дека влакната од неговиот нос биле подолги од срамните влакна на Ирис и брадата на нејзиниот сопруг.