ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Тики: Сосема.

Поминаа три месеци откако нејзиниот маж воопшто не мисли да го пречекори прагот на својата куќа и да излезе надвор.

Кога свати дека од неа се одвојува и нејзиниот маж, се почувствува поосамена и понесреќна.

Таа беше едуцирана на инакво однесување, на друг јазик, на потивок говор, на друг начин на облекување, на други вредности, нејзиниот маж на симболично навестено, ненагласено носење брада, на класична музика, на Европа, на германски повлијаената кујна, на фин бекерај, не на груби лебови, симити и јадења што се носат на глава во зачадените турски фурни, на инакви вкусови, со други културни печати, на Западот, во кој Истокот се вплетуваше како идеја за далечното потекло, длабокиот корен, идентитетот положен во далечините од минатото.

„Треба да си одиме Цви”, го преколнуваше, „токму сега кога сѐ изгледа средено.

А тогаш му предложија и нови функции, во други земји.

Според желбата на нејзиниот маж, а против желбата – таа добро знаеше – веќе на целата заедница.

Поарно е да жалат по тебе одошто да те презираат и да те мразат”.

Виде што му се случи нему”.  „Видов”, си помисли и не му одговори зашто знаеше дека претседателот на Советот Саломон Бити беше сменет по кратка постапка, по налогот спроведен од премиерот Метаксас, моќниот диктатор и заштитникот на нејзиниот маж.

Тука, во Солун, тој беше начин на живеење.  Во текот на овие посебно тешки месеци без Цви, таа уште повеќе се чувствуваше странец во овој град на кој маж ѝ му беше духовниот предводник, а нејзе најважната врска.

Крај.

Филмската ситуација: жената верува дека нејзиниот маж е убиец, не е така посебна како ситуацијата во книгата: жената открива дека нејзиниот маж е убиец; а ми се чини дека филмот има поголема психолошка вредност од книгата, бидејќи карактерите се подобро изнијансирани. •Хичкок: „Се согласувам, но вистинскиот крај на Сомнеж никогаш не е снимен: Џоан Фонтејн ⥊ пишува писмо на мајка ⥊, во кое ⥊ кажува дека го сака својот маж, но дека чувствува оти тој е убиец.

„Претпоставувам дека одвреме на време и ги пронаоѓаат тие клучеви”, допушти нејзиниот маж - и малку се потпре на нејзината рака кога грчот на неговата сега постојана болка во утробата се закани да го свитка.

Се разбира дека е погрешно да се гледа „Етант доне...“ како нешто малку повеќе од обичен визуелен документ за врската меѓу Дишан и Марија Мартинс.

Во неврзаниот разговор таа му раскажала на репортерот како умрел нејзиниот маж, што никогаш дотогаш не го направила.

Следејќи го својот маж на повеќе дипломатски мисии, таа по неколку години живее во Копенхаген и Токио, сѐ до преселувањето во Брисел 1936 година, кога нејзиниот маж е наименуван за амбасадор во Белгија.

Само неколку дена пред отворањето на изложбата во Палацо Граси, г-ѓа Дишан даде едно ексклузивно интервју за еден италијански новинар.

Тука се запознала и се омажила за бразилскиот дипломат Мартинс Перера Соса.

Скоро секоја вечер пред легнување, објаснува таа, таа и нејзиниот маж имале обичај да си читаат на глас еден на друг смешни приказни.

Но според мадам Дишан, она што навистина се случило било многу повпечатливо.

До своето преселување во Вашингтон во 1939 год (нејзиниот маж работи како амбасадор во САД до 1948 година), таа е веќе релативно афирмирана вајарка.

Не само што таблото зависи од теми кои Дишан ги начнал во претходните свои дела, туку и во финалната верзија тој свесно ги отстранил сите преостанати лични референци во „Етант доне...“ и неколку години по конечното прекинување на нивната врска (нејзиниот маж го преселил целото семејство во Бразил) Дишан изгледа дека го сменил идентитетот на женската фигура, менувајќи ѝ ја бојата на косата така што повеќе да одговара на бојата на косата на неговата идна жена Алексина Матис (позната како Тини), со која се оженил во 1954.

Тука му асистира на белгискиот скулптор Оскар Џасперс и кај него ја изучува вештината на дрворезот.

Ја знае една моја пријателка, нејзин маж, он не збори нејзе седум месеци. Седум месец, Рози.

Пред да го запознае него, нејзиниот маж таа и немаше некои богзнае какви љубовни врски.

- Кога би му кажала така, знаеше дека нејзиниот маж нема да ја остави да го стори тоа, да ја оствари таа своја намера.

Му зборуваше за татко му, за првпат во сите тие години, таму, во дневната соба на нејзиниот маж.

Во таа пријатна осаменост, тој под маска на нежност или на шеговити манири, може да дознае многу нешта, кои не им се достапни ниту на најспособните шпиони.

Така например, ако споменатата особа е жена на научник, може да се дознае каква претстава има нејзиниот маж за градбата на светот, за водечкото раководство и т. н.

Нејзиниот маж беше посебно освежување за нас во собата зашто професорката Душанка му пишуваше цели фермани за тоа што ѝ е потребно: од постелнина со сини облачиња, „младалаче пижамице“, козметика, храна и рецепт за ајвар што треба да го направи сам дома, со двете деца.

За ѓубрињата да го ослободат малиот мораше да плати тешки пари, а се зборуваше дека со нејзиниот маж дури сакаат да заминат од Белград и да ја напуштат земјата засекогаш.

Таа и нејзиниот маж се мои добри пријатели.

По погледот кој беше упатен кон нејзиниот маж, можеше да се заклучи дека таа е белграѓанка, а тој дојден од некој селски забит.

Иако Duchamp драмата не ја видел бидејќи таа за прв пат е прикажана на Монмартр во јуни 1917, за време на неговиот престој во Њујорк, интересно е да се забележи дека некои ситуации од таа драма наоѓаат паралели во Duchamp-овите дела од тие години.

Во првата сцена од првиот чин - драмата ја обработува приказната за замената на сексуалниот идентитет на еден млад пар (Therese-Tiresias и нејзиниот маж) - Therese ги губи своите женски атрибути и ѝ растат брада и мустаќи - како кај Duchamp-овиот L. H. O. O. Q. (1919).

Седнав на фотелјата. Албанката седна пред машината за шиење од каде, па ралелно со бучното стискање на електричната педала, ми објаснуваше дека нејзиниот маж е излезен и дека секој миг треба да дојде.

Помисли колку што тој вешто ја освои, можеби и таа вешто му се подаде за да најде параван, за тој да ѝ биде причинител и виновникот за смртта на нејзиниот маж од кого таа од порано наумила да се ослободи.

Ја ниша, но зад себе го слуша гласот на нејзиниот маж Вајс: „Ја отрув, за да не ме отруе таа мене...“

Камилски конечно сакаше да го заокружи конечниот список на зборовите за коишто беше задолжен пред утрешната средба со Татко.

Дамна заспаната госпоѓа Камилска не можеше дури во сон да претпоставува дека нејзиниот маж претура по старите садови, по нивните турски имиња.

Андон замолчи за миг, премислувајќи нешто, потоа причека да замине келнерот кој во меѓувреме им го донесе виното, и во шепот, како за себе, продолжи: „Да, јас тоа го знаев, но ме изненади неговата смелост тој, нејзиниот маж, нашиот Стево, да ми го каже тоа.

Од каде можеше судијата да знае во какви услови беше доведена во семејството на тој нејзин маж?

Стутулена така под веленцето шара со очињата низ разбистрениот мрак, се чуди што Добра, добрата пријателка на нејзината ќерка, Ама не како Пелагија! се сепнува, сѐ уште фрчи под кувертата заедно со нејзиниот маж.

Токму тука, на ова место, додека е зафатена со себе и со внучињата а и со Костадина кому му е наменет полниот чипчак со чај, до Добра се прибира нејзиниот маж, ги крева неколкуте бовчи а нејзе ѝ дава ишарет да го проследува по дирата.

„Да?“ Мама погледа спроти масата што ја постави како некаква прекрасна сребрена стапица, чудесна јама со сосот од печено месо во која најпосле, како побеснет ѕвер од некои дамнешни времиња, фатен во јама со катран, можеби ќе попадне нејзиниот маж и ќе биде задржан во неа за да гледа низ решетките од јадеци, засекогаш на сигурно.

Остави ги работите сами да си бараат корито, сами да си се редат, навистина така си реков и кренав раце, иако, ова нешто за прв пат го признавам, на жената не ѝ е лесно кога нејзиниот маж ќе се заплетка на такво место и со такви луѓе.

Нејзината балканска одисеја заедно со нејзиното пијано ќе заврши во Берат, чиј градоначалник тогаш беше нејзиниот маж, Илјаз Вриони.

Ми објаснуваше дека тој нејзин маж нема да се врати, па таа останала сама со децата и не сака ни да го види веќе, а камоли да живее повторно со него.

Мајката Роса со две сонца во човечињата на очите, зацрвенета и сериозна, нејзините сестри близначки Сава и Танаска со по една момичка исти како и помалечките на Роса, трите нејзини ученички, Милка со две машки и нејзиниот маж и се разбира, Деспина, бликната од радост ама и од едно чувство на страв што ја мати радоста.

Нејзиниот маж не ги слушаше советите на мајка ѝ која изроди толку ќерки, тој забрзано ја водеше и неа кон нешто што влече посилно од смрт, од погибел: небаре ја жртвуваше и неа покрај себе.