ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Прличев може да ми позавиди...неговата мајка кога го носеше тешкиот мокар килим по угорнина...

Кој ќе го прашаше која е неговата мајка, тој ќе одговореше: - Мојата мајка е земјата македонска.

Тоа е човекот кој на прашањата од луѓето која е неговата мајка, секогаш имал само еден одговор: Мојата мајка е земјата македонска.

Кој бил тој чуден човек?

Мислам ми го кажа она малку од средбите со Јехуда Давидовиќ што јас ѝ го реков и на неговата мајка.

Е, ама, планот, колку и да е добар, си е само план...  „Не може – отсече таткото на Алегра - не е на место уште при првата средба да се појавуваат на недолични места, па уште маскирани како во циркус”.

Од друга страна, зар може да го остави Ордета без закрила и како да ѝ излезе после пред очи на неговата мајка?

Тој мора да биде сигурен дека неговата мајка го сакала едноставно затоа што постоел, не заради она што можел да го стори.

Неколку реченици на гордост и радост на неговата мајка: Мојот син честопати се разболуваше и секоја настинка завршуваше со пневмонија.

Како стигнал Татко во Цариград, никој не дознал, ниту неговата мајка ниту било кој од неговото семејство, дури ни половина век по неговото пристигнување во Цариград.

Беше сигурно дека Татко сакал да ги оживее, да ги растолкува знаците на овие сиџили во кои претпоставувал дека се крие кодот на идентитетот на неговата мајка, на нејзиното семејство коешто најмногу го одбележа неговиот живот, оној со средиште во цариградското време.

Беше свесна за значењето на последниот распоред на неговите книги за, на крајот, тој да го открие сиџилот-мост кој, дури и отаде животот, требаше да го исполни аманетот на неговата мајка, тој да ја поврзе со нејзините, на далечниот пат кон Исток, или, конечно, да си ја запре душата таму каде што пресудила судбината.

Откриениот сиџил требаше, конечно, да му ја открие тајната дали предците на неговата мајка имаат овдешен корен или, во некое далечно, далечно минато, биле дојдени од Анадолија.

Кутрата негова мајка, во болка и во чемер, во страдање и во надеж, не можеше никогаш да разбере што се случило во душата на синот?

Татко, од пред половина век, по враќањето од Цариград во Поградец, по конечната разделба со земјата на неговата мајка од турско потекло, (прва братучеда на Али Фети Окјар, роден во Прилеп, близок пријател на Мустафа Ќемал Ататурк, прв премиер на Република Турција), на кои можеше да се надоврзе целото семејство, по­веќе никогаш не можеше да се смири, означен од генот на заминувањето.

И оваа трансгресија ќе ја зајакне неговата неодолива импулсивност, речиси истата онаа која ќе ја мотивира неговата мајка да го преземе фаталното патување во родната земја и која ќе биде принудена да го скрати.

Романот „Додека го барав татко ми“ ги следи случувањата од животот на Иван по смртта на неговата мајка.

Сите тие треба да се избегнат. Но притоа не смее да се запира.

Неколкуте денови потрага завршуваат со здобиеното сознание дека за да се престигне радоста на живеењето треба да се совладаат огромните ридишта заблуди, изненадувања, пречки.

Синот трага по таткото за кого речиси ништо не знае при што не ги избегнува и стапиците на недоразбирањата.

Овој пат „Маргина“ Ќе се обиде што повеЌе да го осветли токму животот на Дишан. Првиот текст е пренесен од германскиот часопис Art, а вториот текст е понов, по повод минатогодишната ретроспектива на Дишан во Венеција, и објавен е во Art in America.

Таткото на неговата мајка бил сликар, неговата мајка исто така. Обата негови брата, Гастон (1875) и Рејмон (1876), се откажале од студиите по право и медицина и се посветиле на сликарството.

Но бев свесна за разликата во годините и за големата пречка неговата мајка, која веднаш ми стави до знаење да го оставам нејзиниот син.

Дури и некогаш отворено протестираше пред неговата мајка...

Кога за првпат ја видов старата госпоѓа Амбросели јасно ми стана дека Бертран е копија на неговата мајка, како во изгледот така и во однесувањето.

На Оливие не му кажав ништо за зборовите на неговата мајка.

Но пред себе здогледав три пара на прекрасни детски очи-небесно сините очи на најмалиот Патрик, зелените очи на Ален и кафеавите очи на Оливие кои беа слични како очите на неговата мајка.

Сфатила дека тоа дете му припаѓа нему - на неговиот татко и нејзе - на неговата мајка.

Умира неговата мајка Леонор Асеведо на 99 години.

1976. Во друштво на Марија Кодама патува во САД, а потоа во Мексико.

Излегува поетската книга Длабока ружа, книгата на предговори и есеи.

Поетска книга: железна паричка, а во соработка со Алисија Хурадо, што е будизам.

Додека чекоревме по градот, Рајнер гледаше во парчето хартија кое покажуваше по кои улици треба да се движиме за да стигнеме до домот на неговата мајка.

Неговиот проблем е едноставен – длабоко во него е закопана траумата кога бил едногодишен, и кога неговата мајка го дала на други луѓе.

Уште не стигнал до прашањето кое го поставува предворјето на зрелоста: „Што ќе биде самиот тој еден ден?“, кога родителите му починале еден по друг, прво неговата мајка, потоа татко му.

Плаче како мало дете. Неговата мајка вади марамче, ги брише неговите солзи, а потоа и мрсулите кои потекуваат по неговите масивни мустаќи.

Како многу години пред тоа, тргнавме кон неговата мајка.

„Носам дете,“ реков. „Од Рајнер.“

Кога го минувавме прагот од домот во кој пред осумнаесет години го донеле оние кои го посвоиле, а бевме тргнале кон домот во кој од него се одвоила неговата мајка, Рајнер застана, ја зеде мојата рака во својата, во онаа во која го држеше парчето хартија на кое беше запишана адресата кон која требаше да одиме, и рече: „Од времето кога заврши моето детство, па до доаѓањето овде, понекогаш кога ќе ги затворев очите, здогледував бестелесно женско суштество.

Рајнер полека се приближи до креветот на кој години пред тоа седеше неговата мајка додека му кажуваше дека на него го родила.

Јас ја оддалечив раката од човекот кој крвареше на крстот и од неговата мајка која безутешно гледаше кон него, а брат ми и натаму гледаше во таа убавина, во таа утеха.

Помиреност и очај, како на онаа друга слика – на која беа Мајка и Дете, само што помиреноста сега беше полна ужас, помиреноста на Исус во мигот на издивнувањето, а мајката негова, застаната до крстот беше во очај, со склопени раце, со наведната глава, со поглед слеп за сѐ пред себе, освен за болката на душата, со очи кои како да се исушиле во вдлабнатините, а на нивното место останал само очајот.

Потоа гледавме во „Распетието“, во лицето на Исус на кое има само помирување со ужасот, во лицето на неговата мајка полно со ужасен очај.

„Се наближуваме,“ рече, кога навлеговме во делот од градот што ми беше познат од онаа прошетка со брат ми, кога тој сакаше да ми покаже како изгледа дното на Виена.

Помиреност и очај, како на онаа друга слика – на која беа Мајка и Дете, само што помиреноста сега беше полна ужас, помиреноста на Исус во мигот на издивнувањето, а мајката негова, застаната до крстот беше во очај, со склопени раце, со наведната глава, со поглед слеп за сѐ пред себе, освен за болката на душата, со очи кои како да се исушиле во вдлабнатините, а на нивното место останал само очајот.

Рајнер ги отворил писмата кои ги сочувал татко му; од едно од нив дознал дека бил посвоен.

Но, тој не сака да го разреши својот проблем. Ужива во него.“

Стоевме веднаш до “Распетието”; на него немаше никакво ветување: на лицето на Исус само помирување со ужасот, на лицето на неговата мајка – ужасен очај.

„Не плачи, Фридрих… Не плачи,” му вели, а потоа одново го фаќа за рака, и го поведува натаму по паркот.

Седнавме на креветот. Ми кажа дека од сѐ што му оставиле оние кои го посвоиле, му останал само виенскиот дом на улицата Шонлатерн, сѐ друго отишло на пиење и коцка, или поточно, сѐ друго отишло на коцка додека пиел.

Стигнавме до улицата, влеговме во куќата.

Тој сега имаше триесет и четири години, една повеќе отколку што имаше неговата мајка кога ја сретнавме едно понеделничко утро во беспризорниот кварт на Виена, и наликуваше на неа не во изгледот - таа тогаш, години пред тоа, му кажа дека го препозна затоа што личел на татко си – туку во начинот на кој старееше: беше проќелавен, забите му се ронеа, а коските му се искривуваа – прстите му беа чудно извиткани, и накривнуваше.

Таа немаше име, немаше дури ни лик; таа беше суштество од светлина кое трепереше пред моите затворени очи.

Седна на креветот и со прстите минуваше по испокинатата ткаенина.

Не, тоа останало постојано тука, постојано во некакво милкање околу фатената мечка, во некакво дошепнување со неа, во некаков плач во сите негови движења и врткања околу неа, врзано за неговата стапица многу поцврсто преку млекото и преку крвта, отколку што може да се врзе за секаков синџир, врзано преку сè, што имала уште допрва да му покаже нему за животот неговата мајчица, пред да може да го остави само меѓу тие буки, во тие гори, во таа дождлива есен.

Една волча тројка: еден волк, неговиот помлад соперник, наследник, и неговата мајка, жена, или бегалка од некоја друга глутница.

Алав да ѝ е на негова мајка, што го доила и пораснала.“ с. Габровник, Велешко

Насолзените очи од среќа на неговата мајка во миг ја потиснаа давајќи им предност на првите две.

Иако Рада никогаш не му се пожали за односот на неговата мајка, Томо тоа несогласување го чувствуваше во воздухот.

Почнувам со пинта Becks пред заменик уредникот да ми предложи да пробам Dort- munder, пиво со незгодно висок процент на алкохол.

Околу 16.10 нашиот уредник се обидува да ни остави впечаток зборувајќи за духовната страна на Pink Floyd и за нивното влијание врз неговата мајка.

Како и самата да чекаше нешто да раскаже, тетката почна да зборува за убиства извршени од угледен новинар кој, за истите, пишувал и повеќе од опширно во јавните известувања, лично посетувајќи ги жртвите, кои, пак, наликувале на неговата мајка.

Премал ќе биде тажниот Рамалах да ги собере сите Палестинци на закопот.

Ќе стаса со последните сили и неговата мајка.

Неговата мајка, бабата Хазбије, од родот на Фетиевци го носеше сѐ поголемото семејно бреме, но и цврсто беше уверена дека еден ден ќе замине кон Турција, кајшто одамна беа заминати нејзината мајка и нејзиниот татко, браќата и сестрите.

Татковото останување во Цариград не се оствари според соништата на неговата мајка Хазбија, прва братучеда на Али Фети Беј Окјар, соученик на Мустафа Кемал Ататурк во турската Воена гимназија Идадије во Битола, негов пријател и еден од главните соучесници во создавањето на нова Турција.

Александар имаше впечаток дека целиот живот на неговата мајка и помина покрај Сингерот.

Не само таа вечер, секогаш кога ќе го слушнев зборот Рак, помислував на Мишко, неговата мајка, на конзервата полна со кал, на извалканата кошулка…

Пред да влеземе слушав како еден син гласно и зборува на неговата мајка која лежеше во кома: „Мамо, освести се, мамо слушаш ли…“

Неверојатна и за самата негова мајка. Иако таа ја изговори.

Тој е среќен што не разбира ништо од она што се случува со неговата мајка и неговиот татко.

И сосема нормално, детето може да го одгледа само неговата мајка.

Марша, исто така, му зборуваше дека, ако некогаш, таа, неговата мајка што го родила, посака да се сретне со него, да го види, тоа ќе биде сосем разбирливо...

Ладна рака во нејзината рака. Од неговата мајка. Потоа ... од неговиот татко.

Детето инстинктивно, како да чувствуваше каква тага беше ја обзела неговата мајка, седеше кротко во нејзиниот скут. Тивко.

Марша и татко му понекогаш ќе му спомнеа за тоа дека неговата мајка е во друга држава.

Татко сега реши да ѝ го раскаже на Мајка, како што си беше, своето прво заминување во егзил и како татко му сакал да го спречи, како што тоа го чинела неговата мајка, дваесет години подоцна: „Каде заминуваш, сине?“

И неговата мајка остануваше будна доцна во ноќта, загрижена за субината на својот син.

И неговата мајка, од турска рода, со блиски на највисоки позиции во Цариград, конечно ги загубила своите илузии дека ќе може да им се придружи на своите во Цариград, со својата рожба.

Сега, по многу, многу години, кога си ги кажуваа сите тајни од заедничкото минато, од интерес за иднината на де­цата, на нивните семејства, на Мајка ѝ остана засекогаш тајна разговорот помеѓу Татко и неговата мајка, на самата ноќ на заминувањето.

Пред вас е неговата мајка која ја гледам за прв пат...

Како некогаш, кога се најде во Ејупските гробишта во Цариград, кога безброј камени извичници и прашалници, некогашни животи, го обземаше меланхолична тага, неуспевајќи да ги открие блиските на неговата мајка, предците за кои немаше никакви сознанија.

Но, тука беше и неговата мајка.

Од тој страшен Мачор се плашеа сите, па и неговата мајка - Глувчицата.

Само на чекор пред него Мачорот се нафрли врз неговата мајка Глувчицата.

Можеби ќе си мислат дека еве, таа, неговата мајка таков го пушта, валкан.

Мислеше дека сум неговата мајка, па дојде до мене да го подојам.

Така тетка Перса слушна дека армасникот на Деспина е оној што на времето нашарал една молба до властите по која молба тие и го добиле станот во Чаир, а откако си заминаа, речиси во самата квечерина, Пелагија ја дополни приказната за Атанаса, за неговата мајка Вета која со години еднаш во неделата го изодува патот од Мичурин до гробиштата каде што си поплакува на гробот од ќерката која со дваесет и две години си заминала уште во педесет и втората.

Тој знае дека Митра се лути, а и мајка му, кога не се прибира навреме дома, а најмногу му се лутат што оди сам на реката, само тој не може да ги слуша како постојано зборуваат за умната, убавата, стројната Пела на тетка Пелагија која веќе ги знаела сите букви, ги знаела и приказните за сите светци (мајка Перса ја учи като даскалица!), а и молитвите ги пеела како поповите во црквите и Чана, неговата мајка ја кажува Оче наш, ама со свои лафови ( Оче наш кој си на небту да ти свети имту твое да ни доа царството твое и как сакаш ти т'ка нека е как на небтту т'ка и на земната лебут исушен да ј ни гу вадин плати ги долговите наши как шо ги плајќаш и на тиа шо ни са должни и не на пикај у гревуви истерај гу ѓаволот), ете оваа молитва и други ги пеела Пела исто како да е поп!

— Вие сте негова мајка? — Да, велам, татко му загина. — Но тоа има друго презиме.

Еве, еден друг исклучителен човек!

Неговото враќање во родната земја крај Езерото, беше и враќање кон татковината на мајчиниот јазик, макар што соништата на неговата мајка завршуваа во Цариград.

Меѓутоа, контекстот во кој го открив делото на Луан Старова беше посебен и јас ја чувствував потребата да им оддадам почит на овие исклучителни суштества какви што биле неговиот татко и неговата мајка.