ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Сини и блескави.

Ситните и брзи чекори на мојата сестра.

Првата средба е најделикатното место на создавањето врска.

И за нив и за себе...  Доцна вечерта, некаде по девет часот, допирајќи се со лактите и одвреме-навреме, кога завлегуваа во мракот на сокакот и фаќајќи се дискретно за рака, Јехуда Давидовиќ ја допратуваше Алегра кон дома.

И тоа две маси: една за нив двајцата насреде и другата за мене и мојата сестра, на крајот од големата сала.

Оттаму се смее мојата сестра со искрена и добронамерна смеа, ако токму неа, не успеав да ја врзам во брачни врски, како ни себе си; за неа само еден Господ знае зошто, за себе знам: имав добар избраник, немав асална цасаментера, не бидува сам да си шадхан за себе.

Тука беа моите браќа, мојата сестра.

Моите родители после несреќниот случај кога го изгубивме Тома некако цело време беа во грч да не ни се случи нешто на нас двете, мене и мојата сестра.

Татко ми ме советуваше да бидам вредна и да го учам јазикот. Потоа се надоврзуваше мојата сестра.

Да синчето на мојата сестра се викаче Тома.

Мајка ми, татко ми, мојата сестра и него мојот брат Тома.

Мојата сестра Ева веќе беше мажена и имаше свое семејство. Се омажи за еден колега од работа.

Јас, тоа последно лето што го поминав во нашето село, бев на возраст од единаесет години, мојата сестра Ева тогаш имаше тринаесет години и нашиот брат Тома на возраст од петнаесет години.

- Немам време, - реков, - одам во училиште, а пред тоа ја чувам и мојата сестра.

Се вратија таа есен, и за само едно годишно време се беа претвориле во прекрасни млади жени со префинето однесување, со француски фрази во кокетливиот говор, со израз на лицето кој не изразуваше збунетост и пониженост, туку една лежерна скромност и радост од животот.

Полека му се приближував, а еднаш го повикав да си играат нашите сенки.

А неговите зборови дека секој човек треба да се труди да има што помалку тегобност на овој свет, во миговите на тегобност кои ги преживувавме моите сестри и јас, ми звучеа како потсмев.

Им се воодушевував на моите сестри, на нивните гестови и нивните разговори.

„Овде сум со моите сестри,“ реков, и со погледот покажав в десно, каде што седеа Паулина, Марие и Роза.

Брат ми веќе не излегуваше да прошета со мене, ниту пак играше надвор со своите врсници, затоа што им беа поминати годините на игрите; неговите пријатели понекогаш доаѓаа во неговото сопче, а кога тој излегуваше да посети некого од нив, мама доаѓаше кај мене и велеше: “Денес е убав ден,” ги поттурнуваше завесите и го пушташе сонцето да влезе во собата.

Вечерта на оној ден кога нашиот брат засекогаш замина од Виена, моите сестри тивко зборуваа дека сега е најважно тој од Лондон, со помош на своите пријатели, што поскоро да ни овозможи да заминеме и ние.

Стоев во претсобјето, мирисот беше ист како и пред да заминам, оној мирис кој го донесовме со себе кога се вселивме во тој дом кога имав единаесет години, и кој остануваше непроменет и откако Зигмунд се отсели кога имав дваесет и една година, и откако се мажеа и од домот заминуваа моите сестри, и по заминувањето од дома на брат ми Александар, тој мирис на нашиот дом остана ист и откако умре татко кога имав триесет и четири години, една година пред да заминам за Гнездо.

Кога доцна попладнето се вратив дома, моите сестри седеа околу масата во трпезаријата.

Сакаа да ја спасат честа на моите сестри, а знаеја дека никој не ќе сакаше да се ожени со нив ако се расчуеше дека сум забременила.

Дотогаш се плашев да им се приближам на другите деца (брат ми Зигмунд за мене никогаш не беше дете), некоја чудна непријатност ме облеваше дури и од присуството на моите сестри, ама уште кога го видов Рајнер, сакав да бидам близу до него.

Откако Зигмунд ќе заминеше во училиште, моите сестри излегуваа во дворот зад зградата, а јас останував близу до мама, ја гледав како работи, гледав во нејзините раце и нејзиното лице додека переше, додека го рибаше подот, додека крпеше, везеше, готвеше.

Кога бевме на прагот од нашиот дом, Паулина рече: “Да не ги заборавиме фотографиите.”

Јас ги гледав моите сестри – летото што измина тие четирите, без да ми кажат дека се подготвуваат за тоа, заминаа да чуваат деца кај германски семејства кои живееја во Париз.

Помина со прстите по површината на фотографиите.

Марие и Роза ѝ раскажуваа на Паулина што гледаат на фотографиите, а Паулина потпрашуваше, минуваше со прстите по мазната црно-бела површина.

Знаев дека мама е таму - го палеше огништето, шиеше или приготвуваше јадење, а татко веќе беше во продавницата.

Во месеците по заминувањето, понекогаш од Лондон ни се јавуваа Марта и Ана, ни кажуваа дека Зигмунд има нови операции на усната шуплина, дека заздравува, но повеќе не може да зборува.

„А ти?,“ прашав. Од Прага е, рече. Има ќерки, разведена е.

Во исто време моите сестри ги гледаа албумите со стари фотографии – се смееја на облеките што ги носевме половина век пред тоа, на сериозните лица, на згрчените тела во мигот на фотографирањето, и одвреме навреме слушав по некоја воздишка, сигурно за некој од починатите од фотографираните, веројатно најмногу за децата на Роза и Марие.

Мајка ми честопати ги собираше моите сестри, наоѓајќи начин да не ме повика и мене, и потоа седеа долго во кујната, а јас понекогаш само малку ќе зачекорев во ходникот и пак се враќав во собата, и при тоа кусо приближување до нив, до вратата која ме делеше од нив, успевав да чујам делче од нивните разговори, какви што водеа повеќето мајки со своите ќерки: за она што една девојка треба да го исполнува за да биде добра ќерка, за начините на кои се стапува во брак, за должностите на жените кон своите сопрузи и деца.

Уште не се беше смрачило кога се уморив, и престанав да чекорам по станот, а моите сестри и натаму ги разгледуваа албумите.

Потоа ги разбудив моите сестри; појадувавме, ги зедовме куферчињата в раце, и тргнавме.

Штом ќе се разбудев, а јас секогаш се будев порано од моите сестри, одев во кујната.

„Ова се моите ќерки, а ова – моите сестри, брат ми и јас.“

Ги слушав зборовите на моите сестри кои најавуваа ужаси – а пред моите склопени очи, наместо апокалиптичните настани за кои зборуваа тие, се појавуваше само испружениот заврзан показалец на брат ми, кој мафташе во воздухот.

Останував настрана од нивниот свет и од нивните разговори во кои зборуваа за себе како за сопруги и мајки, потслушнував како гледаат кон иднината, а јас погледнував кон минатото, и ми изгледаше како со бракот и мајчинството, за кои се спремаа, да го победуваа времето, со нив тие се врзуваа со целата низа мајки до првата крв; а јас чувствував дека останувам далеку од таа низа во која се множеше крвта и во која крвта обединуваше.

Мојот поглед ја галеше хартијата; гледав во полните усни, во внимателно зачешланата коса, во замислената линија меѓу веѓите, во очите кои плачеа навнатре, и помислував дека можеби во тој ист миг Рајнер седи во својата соба, и како што јас гледав во тој лист хартија, така тој гледа во црвениот џеб што му го дадов за спомен.

Беше 1938 година, а три години пред тоа моите сестри Паулина и Марие го напуштија Берлин, и дојдоа да живеат во домот од кој заминаа кога се омажија.

Последното утро во Венеција, откако Ана и Зигмунд тргнаа по градот, мојата желба уште еднаш да ги видам двете слики со Богородица и Исус беше посилна од моето накривнување, и јас излегов од хотелот.

Ми дадоа малку пари, ме испратија кај една далечна роднина овде, во Виена, и повеќе никогаш не ги видов ни нив, ни моите сестри, ниту пак твојот татко…“

Роза ме погледна со вцрвенети очи, и рече: „Се јави Ана. Минатата недела умрел Зигмунд.“ „Умрела Клара. Синоќа,“ реков. „Го кремирале.“

Секогаш седнував покрај нив а не со нив, ги гледав, ги слушав, им се радував.

Останал истиот и без мене овие седум години.

Наутро, кога моите сестри и помалиот брат заминуваа во училиште, а Зигмунд на предавања на универзитетот, и откако мама одеше да му помага на татко во продавницата, јас го вадев од под тепихот, каде што го криев, оној лист хартија на кој беше нацртан ликот на Рајнер.

Кога завршија моите болувања, и мама престана да ми повторува дека ќе било подобро да не ме родела.

Сега можев да одам во задниот двор со моите сестри кои таму си играа со децата од соседството, но некој нејасен страв ме тераше да останувам покрај прозорецот.

Таа знаеше, не само по тоа што наутро при неа во кујната почнав да доаѓам дури откако ќе слушнев дека брат ми заминува во гимназијата, а се повлекував во спалната што ја делев со моите сестри пред тој да се врати дома, туку и по тоа како се менуваше мојот лик кога брат ми и јас ќе се погодевме случајно во иста соба, како си ги избегнувавме погледите, како ни се менуваше дишењето.

Си погледна во рацете. „Луѓето кои те посвоија ми се видоа добри.

Од тој род сум и јас и мојата сестра на која, кога наполни 14 години, на челото ѝ се појави црвена дамка, и почна да пее чудни песни низ кои, оние што ја слушаа, гледаа зелени долини, високи планини, чудни храмови и зданија.

Со уште многу мои сестри ме донесоа од книговезницата и ме фрлија врз подот во една книжарница.

Само, додека мојата сестра го проколнуваше Бога зошто го изгуби нејзиното, јас го славев затоа што моето го спасија и се роди здраво и живо!

Ти, Гаврил и Матеј. Мојата сестра Нина многу ми помагаше во животот.

Ние седнавме сите на столиците и ја следевме церемонијата: јас, мојата сестра, нашата внука, пријателката на Гаврил, Сју, Мелинда, Американката со чијшто син Гаврил се дружеше во средно училиште.

Значи моите сестри сето тоа го виделе, а виделе уште и два кувера еден врз друг и најозгора една излижана гуна, една столица без наслон на која се јадело.

Следното утро што ја разбуди со своите студени конци, не влезе во неа со сивилото низ стишната шара на пердето, туку прво во нејзината глава како куршум се забуца мислата Господи, што ти згрешивме јас и мојата сестра?

И реакцијата на моите сестри можам само да ја претпоставам оти тие доаѓаа од богатата рамница и од богатото село и од убавата куќа во улицата Лазо Колишевски број 10 во која се спиеше во чисто варосани и големи одаи на дрвени кревети, а знаеја и тоа дека таму имав кревет во кој сам сум спиел и една одајка од неколку квадрати со рустикална маса над која сум ги правел првите белешки од мојот Дневник, а и некои експерименти од физика и хемија.

А сега вашите две книги ќе ги дадам на мојата сестра Ањес Лејбовиц.

Таа кратко рече: Мојата сестра почина... Има оставено за вас неколку книги. Дојдете да ги земете!

Седна задоволна и додаде: - Паметна е таа моја сестра, знае да си го нареди животот.

Да, мојата сестра слика, но посебно мојот брат Жак Вилон (Jacques Villon).

Имаше една ќерка и еден син, кон нив нè придодаде нас тримината: мене Пелагија, мојата сестра Добра и... Ленчето нејзино!

Мојата сестра Чана има некоја мака ама немаше храброст да ја претвори во зборови!

Богородица ме исчува тогаш тетко Персо, ама мојата сестра Добра подоцна, во оваа Македонија, го роди своето црно семе, едно убаво моме што го завикаме Ленче, а така и го крстивме! и продолжи дека Евгенија се родила во село Долнени, прилепско, а на школо заодило во Гаково, во рамната Војводина, онде каде што биле, оти од разни каришта, една малечка, малечка егејска Македонија, каде што таа, Пелагија, била стигната од судбината што се случила на ден Богородица, а се реализирала во рамната земја, во плодните ниви на селото Гаково, и молкнувајќи неколку мига, продолжува со тапа болка во зборовите Во мојата плодна нива дури таму, во рамната земја, ми фрлија црно семе!

Следни по редослед беа моите сестри.

Сето тоа се избалансира некако кога се собраа двата пара, односно двете мои сестри со нивните мажи.