ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Установата може да биде јавна, приватна и мешовита.

Дури еден нивен колега – кога го прочита своето име на „црниот список за 47 бркање“ – во очај се фрли на пругата и беше прегазен од возот на претпријатието во кое работеше сиот свој работен век!?

Ова делуваше инспиративно за Величковски за тој, во април 2010, да поднесе тужба т.е. да иницира посебна парнична постапка за неисплатените плати.

Спорот настана во 2005 година, при трансформацијата на ЈП „Македонски железници“ во две нови претпријатија: АД „МЖ Транспорт“ (во државна сопственост, со намера за идна приватизација или концесија) и ЈП „МЖ Инфраструктура“.

Јавна установа може да основа РМ со средства во државна сопственост како „државна [национална] установа“, општина или градот Скопје со средства во сопственост на општината односно градот Скопје како „општинска јавна установа“ односно јавна установа на град Скопје (чл. 4, ст.1- 2 од ЗУ).

Тој не се обрати до Трудовата инспекција затоа што тоа е државен орган во состав на МТСП, а исто така и АД „Охис“ е во државна сопственост – така што Величковски вели дека и доколку евентуално би се обратил, тоа би била ситуација во која „кадија те тужи, кадија те суди“.

Со оваа официјално издадена потврда, оштетениот работник повторно се обраќа до финансискиот сектор на фирмата и бара исплата на платите по мирен пат, за да не оди работата на суд.

Овој пат таму, крајно игнорантски и безобразно, му е кажано дека „може слободно да тужи“ – алудирајќи на претходните „случаи“ како него, кои исто така тужеа но го изгубија спорот останувајќи изиграни и од судот и од тужената странка, која нели е во државна сопственост.

Имено, овде интенцијата на законодавецот е обештетување на лицата кои во несреќниот период на приватизација завршија како жртви на реструктуирањето на претпријатијата кои беа во општествена/државна сопственост.

Имено, самиот услов во законот според кој се обештетуваат само оние кои работеле во претпријатија со доминантно државна сопственост (чл. 2 ст. 1 ал. 1), а се исклучуваат оние кои работеле 111 Закон за материјално обезбедување на невработените лица поради приватизацијата на претпријатијата со доминантна сопственост на државата во периодот од 2000 до 2004 година; Сл. весник на РМ, 87/2008. 112 Закон за изменување и дополнување на Законот за материјално обезбедување на невработените лица поради приватизацијата на претпријатијата со доминантна сопственост на државата во периодот од 2000 до 2004 година; Службен весник на РМ, 33/2014. 112 во претпријатија во приватна сопственост (тука спаѓаат и оние кои практично цел свој работен век работеле во јавни претпријатија, а за време на процесот на транзиција/приватизација истите тие претпријатија преку ноќ станале приватни) е противуставен и се коси со чл. 9 ст. 2 од УРМ според кој „Граѓаните пред Уставот и законите се еднакви“ и со чл. 55 ст. 2 од УРМ кој вели дека „Републиката обезбедува еднаква правна положба на сите субјекти на пазарот.“

За ова право да се материјализира во друштвата во државна сопственост, најпрво треба статутот на друштвото да предвиди дека со друштвото ќе раководи Управен одбор.

Тој воопшто не го спомнува, односно целосно го укина правото на работниците на учество во управувањето и во акционерските друштва и во претпријатијата во државна сопственост (чл. 249 и 530, ЗТД/02); укинати беа и бесплатните акции или акци- ите по повластена цена за вработените (чл. 233, ЗТД/96), правото на првенствено купување акции од страна на вработените при условно зголемување на основната главнина (чл. 395, ЗТД/96), како и правото на вработените да им се издаваат нови акции врз основа на влогови во друштвото (чл. 402, ЗТД/96).

Според Законот за трговските друштва од 1996 година, вработените имаат право на учество во управувањето во три видови претпријатија: •  акционерски друштва со едностепен систем на управување т.е. само со Одбор на директори (чл. 303, 305 и 306); •  акционерски друштва со двостепен систем на управување т.е. со Управен одбор и Надзорен одбор (чл. 334, 335 и 336); •  друштва во државна сопственост (чл. 666).

5.  АВРМ ја испитувала структурата на вкупно 1.080 претпријатија – и, од нив, само во 167 се утврдила доминантна државна сопственост!?

Кај друштва во државна сопственост ситуацијата со законската регулатива е поповолна за работниците, иако и тука таа заостанува зад уставниот третман.

Бидејќи со Законот за работни односи од 2005, исто како и со Законот за работни односи од 1993 година, не се регулира оваа материја, правото на работниците на учество во управувањето со акционерските друштва и друштвата во државна сопственост фактички е сведено на празно слово на хар- тија, без соодветен законски механизам за негово спроведување во практиката.

Но, притоа, зачудува тоа што податоците кои ни беа доставени не кореспондираа со официјалните кои ги изнесовме претходно (!?): па така, според нив, во Центрите за вработување биле поднесени 10.252 барања; од нив 4.115 биле од претпријатија со доминантна државна сопственост, а 6.147 од приватни претпријатија; АВРМ донела вкупно 2.384 позитивни решенија; пред МТСП биле обжалени 2.383 решенија, од кои само 40 се вратени на повторно разгледување, а сите останати решенија се потврдени!?