ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Над ридот полнатa месечина загледува во рововите, бункерите и земјанките во кои расцутува младоста на овие седумнаесет, осумнаесет, деветнаесет и дваесетгодишни момчиња и моми... кои растат и созреваат во долгите ноќни маршеви под дожд и снег, во мракот на густите магли, во студените и влажни земјанки, меѓу карпите и камењето, во рововите и бункерите, во непрестајните борби во кои од студенилото и вжештената цевка на оружјето, ја изгубија нежноста и топлината на дланките... Ех, анасана!...

По двете изгубени големи и добиени многу мали битки а пред се после честите теоретски изживувања и докажувања на Захаријадис, Маркос и неговите најблиски соработници, во долгите ноќни разговори, водени по маршевите и битките, се прашуваа: дали оваа војна не ни е наметната?

Завиткани во крвави, валкани завои, одмораат од истоштувачките деноноќни борби и од долгото ноќно патување растресени на коњските грбови и носилките.

Честопати, кога Матеј се враќаше дома по долгите ноќни дружења со книгите, ќе му речев: "Барни на мајка, ти фали уште Лора Касте­лано".

Едно утро, по долгата ноќна болка во слабините, таа слезе долу за да ѝ помогне на Кети да го подготват појадокот, и тогаш постарата жена, по долго гледање, ѝ рече: „Рози, врати се горе и легни си.“

Многу од нив, слободно претставени со еден стар, боемски и изумрен јазик, сѐ капетани на долгите ноќни пловидби - морето спие, коработ се тетерави.

А оттаму, од боиштата само потајно се надеваат дека ќе стигне добра вест, но таа е обвиткана во трепет, во страв, во бледа надеж, во долги ноќни молитви...

Сфатив дека со молкот и немата загледаност во просторот пред себе си го раскажуваа заеднички изминатиот пат – патот на големите мечти и надежи, патот на изгубената младост во тешките, нерамни и крвави битки, во долгите ноќни маршеви, во студените бункери и земјанки, во болниците и под небото на далечни земји; долг пат што сега е претворен во рој од спомени кои како мониста се нижат на свилен конец.

Тивко, полека, кроце чекориме, чиниш секој е внесен во чекорите од долгите ноќни маршеви под дожд и снежни виулици и намети.

За да биде маката поголема, кога пристигнаа во Џивнув, наместо пижами, што ги снема, добија долги ноќни кошули.

Така велиме за тој (тие) со кој (кои) заедно бевме во строј, во долгите ноќни маршеви под дожд или снег, во рововите и бункерите, во влажните и студени земјанки, на боиштата и заедно долги години ја голтавме горчината на поразот, искоренувањето и туѓината.

Кога некој ти зборува за борба, за победа, за јунаштво, а не си го видел на прва линија, во долгите ноќни и истоштувачки маршеви под дожд и големи студои, кога никогаш не влегол и не останал заедно со тебе да преспие во влажните и мувлосани земјанки, не зачекорил во калливите ровови, не му посинало рамото од носење на митралезот, минофрлачот, сандакот со муниција, носилката со ранетиот, не те посетил во болница кога си бил ранет, никогаш не каснал мувлосан леб, не пиел вода од матна и каллива локва, никогаш не сркнал од булумачот – изматеното брашно во млака вода, не пасел трева и на пролет не јадел набабрени пупки и младо лисје, никогаш не ти ги видел раните преврзани со валкани партали, загноени, црвјосани, – таквиот не ти е мил...

Паметам дека во зорите стигнуваа партизани и истоштени од долгиот ноќен марш, остануваа на почивка и по зајдисонце си одеа.

Така бевме воспитувани таму во ровот, во бункерот, на кратката почивка по долгиот ноќен марш, во влажната земјанка, во ровот и во бункерот...