ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Од постелата стана Гоце. - Кажувај сега, синко мајкин, зошто му ја дупна главата на Сулејмана, а!

Значи, сѐ е вред: торбата ја пикам под перницата од постелата и спокојно спијам.

Веќе се дени, а јас неброено пати од постелата до прозорецот, и одново до постелата и одново до прозорецот, сѐ дури сам себеси не се фатиш за гуша и не се обзираш што крикнуваш: твојот крик како секавица ја преполовува ноќта и ти којзнае по кој пат осознаваш дека без себеси не се може.

Ноќта кога заржи ждребето, Кога се покажа гласот на водарките што пееја, Тој долго се мачеше да се поткрене од постелата.

Дури и Тихир бег Јаузоски, кој, зашто Боше беше негов овчар и најдобар во Потковицата (само да ѝ го земеше вимето на сјагнета овца во грстот веднаш ќе ти кажеше кога точно ќе се објагни, дали по еден саат, дали по два дена, или по една недела) им беше многу налутен на Јанчески што допуштиле ајдутин да им го земе од постела, во тоа виде божие претсказание па помирливо рече Господ нека ви се смилува вам Јанчевци: ланилето еден ваш се вулоган паѓајќи од Камен, завчера стрика Анѓела го закопавте, ноќеска ајдути трет ви грабнале и заповеда сите возрасни веднаш да се дадат во потера по ајдутинот.

Ноќта, на дванаесеттиот час, при мената на денот, силен вресок ги кренал сите од постелите.

И одеднаш, таа се поткрена од постелата, се исправи во половината и се огледа во огледалото царско што стоеше на ѕидот спроти одарот нејзин. Се огледа, се насмевна и – умре.

На мајка си, која долго време не стануваше од постела, ѝ велеше: Твојата ѕвезда, мајко, ќе се затемни и ќе се смени во сечко.

Скокна и жена му исплашена од постелата, и стрчнаа обајцата надвор; надвор ветерот почна да ги турка опсипувајќи ги со дожд и со водата од брановите што се кршеа од ѕидот.

А може и да е крива, вели оти надвор од постелата и надвор од собата, јас сум здрав маж. Ќе заскочам и јуничка и јаричка, вели, и коза и магарица, вели.

И јас ќе скокнам од постела, ќе истрчам надвор. А надвор ништо нема.

Водата се исправа како човек, кога станува од постела и ме турка, не ми дава време и да викнам, вели.

2 Според подоцнежното раскажување на кукулинецот Лозан Перуника* (значи по седумдесет и осум години од настанот, кога тој веќе бил на прагот на своето столетие, поточно - според записите на некој калуѓер од илјада деветстотини и тринаесеттата година, кога веќе се гризеле со оган и челик под знамиња на лав или двоглав орел и атакувале едни на други преку полумртви села и градови во прашина, во чад и во треска бугарските дивизии на генералите Тошев, Ковачев и Иванов и српските дивизии од Првата, Втората и Третата армија на престолонаследникот Александар и на генералите Степановиќ и Јанковиќ, и едните и другите, мобилизирајќи ги македонските голтари од вардарскиот, пиринскиот и егејскиот дел на својот вилает да пукаат едни во други**, додавајќи му ги на тој хаос и грчките војски, сите три крунисани влади на тие армии во алчна агонија да лапнат по еден залак од Македонија), во она време големоглавиот и бабуњосан Адам Леновец им раскажувал на неколцина од дружината дека попчето што го мердале ноќе во Лесново не се занесувало толку по идејата на грчката Патријаршија за една голема и од Зевс или Саваот благословена Елада, тој неграмотник со ретка брада можеби за тоа и не знаел, колку што сакал да ги завлече прстите со многу топчести ковчиња под ленената кошула на Фиданка Кукникова; каменоделците по ден, најчесто пред своите жени со загатливо сомневање под клепките, ја проколнувале и ја пцуеле убавицата со дамки, со тие златни очи на страст и копнеж по милување, а ноќе станувале од постелите на своите жени, божем во дворот ќе шопаат широко расчекорени и без воздишки по она што пред тоа го сонувале, всушност како лилјаци ја облетувале Фиданкината куќа со еден прозорец под бушавиот сламен покрив и со напукнат оџак; жените веќе нешто знаеле за ноќната лилјачка игра на своите мустаќести балами и со дукат го наговарале попот да се преправи во козинав врколак и да внесе страв во селото; ама и на попот, како што раскажувале, не му висел под папок суџук од мелено козјо месо; и тој станувал бабачко кога ќе се сетел какви тајни си криеле жените под кошулите.

Нема извори на живот. Животот е извор што се пие себеси.

Бабичката, газдарицата на неговиот стан, кога го слушна страшното тропање на вратата, бргу скокнала од постелата и со влечка само на едната нога потрча да ја отвори вратата, придржувајќи ја од срам ношницата на градите; но кога отвори, таа се повлече назадечки, гледајќи го Акакиј Акакиевич онаков каков што беше.

Кога му дојде мисла оти покрај жена може да го обрадува и со некое детенце, за малку што не рипна од постелата да го зграби дедот Петка и да летне, да ја земе Доста и да се најде дома каде ќе го гледа тоа дете, ќе го хране и подига, ќе биде и тој татко како сите среќни луѓе, ќе се радува на тој негов створ и ќе умре на неговите раце.

XXIV Уште од рани зори луѓето во селото почнаа да ги буди лавежот на кучињата и некаков тропот; стануваа од постелата, ги лепеа очите на прозорците, излегуваа на чардаците и гледаа исплашено: колони војници врвеа низ селото; им светкаа шлемовите и оружјето на виделинката од зората; од сите сокаци се точкаа војници, а коњите што влечкаа тешко оружје, опрема, муниција и казани за јадење, врвеа по широкиот пат крај езерото; фрчеа коњите со носевите, збивтаа под теретот, чувствуваа жед и ги вртеа главите кон езерото што на утринското ветре шлапкаше бранчиња на брегот; од војниците избиваше пареа поднаведнати под тежината на ранците и оружјето; кучињата непрестајно лаеја и напињаа на синџирите да ги скинат; оние што беа пуштени, се втурнуваа кон војниците, но кога ќе добиеја клоца, ќе сквичеа, се тргаа настрана и продолжуваа да лаат.

Што е најважно, се разбуди со чувство не само дека се наспал туку и дека се преспал и со копнеж што поскоро да излезе од постелата.

„Ете, тука сме. Цели и здрави, иако испотени. Мала треска. Ах, лошо момче, нели ти реков да не стануваш од постела.“

Самиот страшливец и понижувачки услужлив, беше секогаш преполн со желба да ги измачува другите, да се чувствува како ловџија што гони и пука во беспомошно животно.

Во општата мака нејзиното осаменичко седење во ќошот на бараката, на крајчето од постелата, не го забележува никој.

Се наведна и полека, чекор по чекор ги собира искршените класја во басјасаното стрниште.

Таа својата радост ја плати со вечно тагување, приврзаноста - со исчекување и страдање. И, ете, сега го загуби и синот...

Оние од постелата што уште не беа заспани не се решаваа да се јават.

Од дома ја зеле, од постела, и ја пикнале во најтемната дупка на занданата.

А дека тој ќотек бил навистина добар можев лично да се уверам бидејќи Рајна мене ме избра за да ми ги покаже сите места на своите болки.

По неколку денови Весна стана од постела, оздраве. Започна да оди и на училиште.

А кога се враќав, си велев цела година од постела да не станувам.

Оливера ми кажа дека некои деца биле уште уплашени од војната и дека не можат да спијат, а кога ќе заспијат викаат во сонот и бегаат од постела, се кријат под креветите, некои само да чујат брчење на камион или трактор, и ќе почнат да скокаат низ прозорците, си мислат авиони и тенкови идат и ќе се пикаат по грмушките, ќе се тресат ко пилиња, негователките ќе ги бараат, а тие ги затвориле ушите и очите, само устите им стојат отворени, ама пак не се оѕвиваат, не се кажуваат; оти не се оѕвиваш ми вели Горачинов, кај беше досега отидена, ме прашува, по ортомата своја, му велам, и јас не знам кај бев, а надвор се смеат, на вратите од кабините ни напишале ,То долапи ефтихијас"18 и се смеат,

- Клепна клепалото, - ќе речеше дедо ми кога ќе го сетеше мирисот на кафето и тогаш брзо-брзо баба ми прва се измолкнуваше од постелата, зашто таков бил редот, а по неа и дедо ми.

Цвета, пак, штом ќе станеше од постела доаѓаше право кај мене, ќе легнеше до мене и ќе истераше уште еден сон.