ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Честопати се случуваше работниците да земаат „плати“ кои беа во висина од 60% од основната плата.

Од целиот процес К. П. доби само околу 16.000 МКД (265 ЕУР) со што е задоволен, иако сумата воопшто не е голема.

9 Целиот процес пред Основниот суд Велес траеше половина година, а воопшто не беше потребно судијата (Ј. Лазаров) да носи првостепена пресуда – бидејќи странките, кон крајот на 2009-та, се договорија спорот да го окончаат на тој начин што тужениот работодавач доброволно ќе и ги исплати неисплатените испратнини за кои е тужен [во висина од 9.185 МКД / околу 150 ЕУР] – сосе парничните трошоци на постапката, без камата, а за возврат тужителката да ја повлече тужбата.

Тие, немајќи потребно правно знаење, а и како поевтина варијанта, заеднички се обраќаат до адвокат (А. Мандак) – кој­ тогаш, пак како попрактично решение им изготвува индивидуални тужби и потоа, поединечно, ги застапува при преземањето на сите правни дејствија – сѐ до завршувањето на спорот, за што си наплаќа 10% од вредноста на целиот спор, плус адвокатски трошоци согласно Адвокатската тарифа (1993)8 – коишто во нејзиниот конкретен спор изнесуваат вкупно 4.760 МКД.

128 Поучен од позитивните искуства и примери на дел од неговите колеги, Б. Н. ангажира адвокат од Штип (В. Парчеклиев) кој ја изготвува тужбата и целосно го застапува пред судот.

Паралелно со оваа опишана тужба, Божиновски, како што веќе беше споменато – по отказот, добиен во јуни 2005 – преку истиот адвокат, поднесува и нова [втора] тужба, но сега по други две основи: – прво, неисплатен регрес за годишен одмор (К-15) – за овој прв основ интересно е тоа што, за време на судската постапка, работодавачот ја криеше завршната сметка за претходната година и лажно изјавуваше пред судот дека, поради наводна загуба во работењето, на никому во фирмата не бил исплатен ваков регрес. – второ, недоисплатени плати како испратнина/отпремнина, по основ на прогласување за „технолошки вишок“.

Судијката (Х. Мешкова) го прифати предлогот и на истото рочиште донесе таква пресуда со којашто, нормално, го усвои тужбеното барање на Љ.Н. и го задолжи тужениот работодавач – во рок од осум дена од приемот на пресудата – да му ја исплати вкупната сума за осумте заостаната плати во висина од 46.327 МКД (750 ЕУР), зголемена за законската казнена камата која течеше до денот на исплатата.

Доколку работникот во тој период не примал плата, му припаѓа надомест во висина на најниската плата.

Стапката на законската казнена камата се определува за секое полугодие и тоа во висина на каматната стапка од основниот инструмент од операциите на отворен пазар на НБРМ [референтна стапка] – што важела на последниот ден од полугодието што му претходело на тековното полугодие, зголемена за 10% во трговските договори и договорите меѓу трговци и лица на јавното право, односно зголемена за 8% во договорите во кои барем едното лице не е трговец...

Наградата на извршителот за извршените дејствија, извршителот ја определува според видот на извршната исправа 295 296 Табела 1 Цена за Награда Износ на главно побарување администрирање за извршените дејствија на предмет 1 до 50 ЕУР 5 ЕУР 7,5 ЕУР 2 над 50 до 100 ЕУР 6 ЕУР 10 ЕУР 3 над 100 до 300 ЕУР 7 ЕУР 15 ЕУР и видот на побарувањето кое треба да се изврши, како и според 4 над 300 до 500 ЕУР 8 ЕУР 35 ЕУР 5 над 500 до 1.000 ЕУР 9 ЕУР 40 ЕУР 6 над 1.000 до 2000 ЕУР 25 ЕУР 9% од наплатениот износ, но не помалку од 50 ЕУР 7 над 2.000 до 3000 ЕУР 30 ЕУР 8% од наплатениот износ, но не помалку од 60 ЕУР износот на главното побарување утврдено во извршната исправа 8 над 3.000 до 4000 ЕУР 35 ЕУР 7,5% од наплатениот износ, но не помалку од 100 ЕУР 9 над 4.000 до 5000 ЕУР 40 ЕУР 7% од наплатениот износ, но не помалку од 140 ЕУР 10 над 5.000 до 7000 ЕУР 45 ЕУР 6,5% од наплатениот износ, но не помалку од 160 ЕУР 11 над 7.000 до 9000 ЕУР 50 ЕУР 6% од наплатениот износ, но не помалку од 210 ЕУР кај паричните побарувања, односно вредноста на предметот на 12 над 9.000 до 11000 ЕУР 55 ЕУР 5,5% од наплатениот износ, но не помалку од 240 ЕУР 13 над 11.000 до 15 00 ЕУР 60 ЕУР 5 % од наплатениот износ, но не помалку од 280 ЕУР 14 над 15.000 до 25000 ЕУР 80 ЕУР 4% од наплатениот износ, но не помалку од 380 ЕУР 15 над 25.000 до 40000 ЕУР 95 ЕУР 3,2% од наплатениот износ, но не помалку од 480 ЕУР извршување кај непаричните побарувања утврдена во извршната 16 над 40.000 до 60000 ЕУР 115 ЕУР 2,5% од наплатениот износ, но не помалку од 640 ЕУР 17 над 60.000 до 100000 ЕУР 125 ЕУР 2% од наплатениот износ, но не помалку од 800 ЕУР 18 над 100.000 до 200 000 ЕУР 135 ЕУР 1,6% од наплатениот износ, но не помалку од 1200 ЕУР 19 над 200.000 ЕУР 150 ЕУР 1,2 % од наплатениот износ, исправа (чл. 5, ст.1 од ИТ). но не помалку од 1600 ЕУР Табела 2 Извршни дејствија Чинење / Цена 1 Копија 0,5 ЕУР 2 Изготвување на каматна листа 1 ЕУР по стапка 3 Препис на сопствен документ 0,5 ЕУР од страна 30 % од цената на литар гориво што го 4 Доаѓање до местото на извршување, но не со превоз од странките, доколку користи автомобилот - за секој изминат местото е подалеку од 5 км. од седиштето на извршителот километар Изготвување на барања за лични податоци на должникот и барања за 5 ЕУР по барање, но не повеќе од 5 податоци и информации за имотната состојба на должникот 30 ЕУР за сите барања 6 Увид во регистерска влошка и во трговски книги 15 ЕУР 7 Изготвување налог за извршување 20 ЕУР 8 Изготвување на записници 32 ЕУР 9 Изготвување на заклучоци 16 ЕУР 10 Изготвување на службена белешка за прием на писмено заради доставување 3 ЕУР 297 и дејствијата преземани заради доставување согласно закон 298 11 Извршување на дејствие на попис/забелешка наместо попис за недвижност 48 ЕУР за 1 час дејствие 12 Извршување на дејствие на попис, пленидба и продажба на подвижни 48 ЕУР за 1 час дејствие предмети 13 Извршување на дејствие на јавно наддавање 48 ЕУР за 1 час дејствие 14 Извршување на дејствија согласно член 218-232 од Законот за извршување 48 ЕУР по 1 час дејствие 15 Изготвување договор/записник за продажба со непосредна спогодба 30 ЕУР 16 Успешна лична достава на судски писмена и други писмена кои 20 ЕУР за достава до едно лице произлегуваат од вршењето на работата на извршителот до должникот Непосредно предавање на судски писмена и други писмена кои 17 произлегуваат од работата на извршителот до државни органи, јавни 6 ЕУР институции, носители на платен промет и доверител Достава на судски писмена и други писмена кои произлегуваат од работата 18 на извршителот до државни органи, јавни институции, носители на платен Реален трошок во висина на поштарина промет и доверител по пошта 19 Составување на одговор на приговор 45 ЕУР 20 Разгледување на подвижни предмети и недвижности 15 ЕУР час 21 Присуство на судско рочиште по приговор 45 ЕУР 22 Реални трошоци настанати при преземањето на извршните дејствија Во стварен износ и такси

Работодавачот мора, во писмена форма, да го извести работникот за временото прераспоре- дување на работното време најмалку еден ден пред тоа, а одредбата за „забрана на работа преку полното работно време“ важи, исто така, и во случај на нееднакво распоредување или прераспоредување на работното време (чл. 123, ст.2 и ст. 6 од ЗРО).

Исто така и парничните трошоци, во висина од 50.286 МКД (825 ЕУР), паднаа на терет на тужениот поранешен работодавач.

Ако работникот не може да ја врши работата поради виша сила, има право на половина од платата, на која инаку би имал право, ако би работел.

По доаѓањето на директорската позиција на наведениот господин – започна драстичното кршење на работничките права, каснењето со исплатата на платите, како и неплаќањето на придонеси за ПИО.

Во исто време, од раководството на НУЦК, на Митревски и на останатите работници им беше кажано дека тие не може да бидат вратени на старото работно место, бидејќи угостителската дејност на Центарот е згасната, па согласно тоа тие немаат никаква обврска да ги вратат на работа. 63

Иако има пракса да се договори со адвокатот за трошоци во висина од 10% од досудената и наплатена оштета, поради сигурноста во својот случај, тој се договара за трошоци според Адвокатската тарифа.

Овој втор основ на тужбеното барање го темели врз правото стекнато преку Колективниот договор во кој се вели дека работникот има право на отпремнина од 12 месечни плати, иако според Законот му 266 следува минимум осум плати.

Важно е да се наведе дека тој беше и член на Металскиот синдикат при ССМ, кадешто сите членови плаќаа месечна членарина во висина од 100 до 120 ден.

Имено, тој веќе имаше добиено испратнина од осум плати, во висина од 245.472 МКД (4.025 ЕУР), но беше оштетен за над две и пол илјади евра кои му следуваа, но не му беа пресметани и исплатени.

Во текот на наредните седум месеци (од март до септември 2005) тие постојано истакнуваат дека плата ќе почне кога-тогаш да се исплаќа и дека моменталната ситуација набрзо ќе се надмине.

Поради тоа што, во меѓувреме, придонесите кон ФПИОМ беа исплатени, адвокатот го повлече овој дел од тужбеното барање – по што полномошникот на „Охис“, кој не го оспори побарувањето ниту по основ, ниту по висина, а заради економичноста и целисходноста на постапката, предложи да се донесе пресуда врз основа на признание.

Пред Нова година, Митревски го потпишува решението за технолошки вишок, а веќе следниот месец, во јануари 2007, му е исплатена и испратнина – во висина од околу 57.000 МКД (935 ЕУР).

Исто така, тој беше должен да плати и паушал за судски трошоци во износ од 2.500 МКД, како и да му ги надомести процесните трошоци на оштетениот, во висина од 23.400 МКД (385 ЕУР).

По оцена на работодавачот, со писмен налог на овластеното лице кај работодавачот, работникот се отстранува од кај работодавачот со надоместок во висина на платата на работникот до донесувањето на одлуката за отказ на договорот за вработување, ако: 1) работникот со своето присуство кај работодавачот го загрозува животот или здравјето на работниците или други лица или се оштетуваат средства од поголема вредност; 2) присуството на работникот кај работодавачот штетно ќе се одразува врз работењето кај работодавачот; 3) присуството на работникот оневозможува утврдување на одговорноста за повреда на работните обврски и 4) кога против работникот е покрената кривична постапка од надлежен орган за кривично дело сторено на работа или во врска со работата (чл. 83, ЗРО).

Имајќи ја предвид лошата ситуација во фирмата и малата веројатност нешто да се промени во тој правец, таа се сложува на ова и „доброволно“ го потпишува решението за технолошки вишок, кое датира од септември 2005 и во кое се наведува дека од денот на престанокот на работниот однос нејзе ќе ѝ се исплати надомест на име испратнина во висина од пет месечни плати остварени во последниот полугодишен период, а исплатата ќе се изврши со денот на престанокот на работниот однос.

Кај нас, во 2008-та, по речиси едногодишно протестирање на дел од овие луѓе кои беа вистински „жртви на транзицијата“, беше донесен Законот за материјално обезбедување на невработените лица поради приватизацијата на претпријатијата со доминантна сопственост на државата во периодот од 2000 до 2004 година, а популарно наречен „Закон за стечајците“ (Сл. весник на РМ, 87/08).

Во јуни 2010, после одржани вкупно шест рочишта, истата судијка ја донесе и објави пресудата со која го уважи и ова тужбено барање и го задолжи туженото претпријатие да го исплати главното побарување на Н.Н., кое беше во вкупна вредност од 460.811 МКД (7.555 ЕУР) и тоа 346.983 МКД за неисплатени плати и 113.828 МКД за неуплатени придонеси кон ФПИОМ, зголемено за законската казнена камата.

За да се стекне со статусот „невработено лице“ во смисла на овој Закон, на коешто би му следувало месечен паричен надоместок во висина од 34% од просечно исплатената месечна нето- плата по работник во Републиката за претходната година (чл. 4, ЗСт), субјектот треба да ги исполнува следниве услови, и тоа кумулативно т.е. сите заедно: 1) да му престанал работниот однос во претпријатие со доминантна сопственост на државата; 2) престанокот на работниот однос да бил по основ на стечај, ликвидација или технолошки вишок; 3) на денот на престанокот на работниот однос имало најмалку 25 години (н.з. работен) стаж на осигурување; 4) работниот однос да му престанал заклучно со 31 декември 2004 год.; 5) да остварил право на паричен надоместок по 7 април 2000; 6) по остварувањето на правото на паричен надоместок да не бил вработен на неопределено време, односно не му престанал работниот однос по негова волја и вина (овие наведени шест услови се регулирани во чл. 2, ЗСт); 7) да не примил испратнина поголема од 12 месечни плати во висина над просечната исплатена месечна нето- плата во РМ во дадениот период (чл. 3, ЗСт); 8) да поднесе барање до Агенцијата за вработување на РМ каде што е евидентирано; и 9) барањето да го поднесе во рок од 30 дена од денот на влегувањето во сила на овој закон (последниве два услова се регулирани во чл. 6, ЗСт).

Па така – работодавачот, на свој трошок, на работниците може да им организира превоз до и од работното место, како и исхрана за време на работа.

Доколку доверителот не ја плати цената за администрирање на предметот пред започнувањето со извршните дејствија извршителот има право да му го врати барањето за извршување во примерен рок (чл. 3, ст.6 од ИТ).

Парничните трошоци во висина од 4.200 МКД, исто така, паднаа на терет на „Дервен“.

По донесувањето на одлуката и скратувањето на законски обврзувачката должност за исплата на патни трошоци во висина на трошоците за превоз во јавниот сообраќај, Р.М. поднесува приговор до УО на МЦ кој експресно, по само десетина дена, му е одбиен и одлуката на колегиумот е потврдена во целост!?

Во акционерското друштво „Алумина“ – Скопје, кадешто имаше околу 600 вработени2 – според систематизацијата на работните места – Анчевски работеше како ВКВ столар, во столарскиот погон на друштвото.

Целата парнична постапка, во однос на судските трошоци, го чинеше 3.700 МКД, додека адвокатот своите трошоци, во висина од 5.000 МКД, си ги наплати од склучениот договор за вонсудско порамнување. 119 ***

А, кратко по ова тие потполно престануваат да ги исплаќаат платите на вработените.

Оваа одлука којашто се коси со важечките закони, новопечениот директор успева да ја издејствува преку надлежниот орган –  стручниот колегиум на МЦ, во кои седеа неговите истомисленици.

По дознавањето дека е утужен, работодавачот реагира различно спрема конкретни поранешни вработени, обидувајќи се да ги компромитира и да внесе неслога меѓу нив – па така, на некои од нив им понудува да ги врати на работа, а тие за возврат да ги повлечат тужбите.

„Хранарината“ може да изнесува најмногу до 20% од просечната нето-плата по работник исплатена во претходната година, а „патарината“ се исплаќа во висина на стварните трошоци во јавниот сообраќај (чл. 113, ст.4-5 од ЗРО).

Нему, како дотогаш неосудувано лице и фамилијарен човек, му беше одредена алтернативна мерка условна осуда од шест месеци казна затвор, со напомена дека оваа затворска санкција нема да се изврши доколку осудениот, во рок од наредни две години, не стори ново 201 кривично дело.

Имено, по ново, должникот кој ќе задоцни со исполнувањето на парична обврска долгува, покрај главнината, и казнена камата (чл. 266, ст.1 од ЗОО).

Во второстепена постапка, судскиот совет (во состав Љ. Неделковски – претседател, С. Спасеновска и П. Поповски), со Пресуда ја одби жалбата како неоснована и ја потврди првостепената одлука, донесена во корист на вработениот-тужител.

За работниците отстранети од работа, за времето додека се отстранети од работа, работодавачот е должен да ги уплатува придонесите утврдени со посебните прописи за најниската основица за плаќање на придонесите (чл. 237, ЗРО).

Основниот суд Битола, преку истата судијка – по четири одржани и две одложени рочишта и по измината околу една година, во ноември 2006 – одлучува повторно во негова корист и го задолжува тужениот, да му исплати сума од: а) 12.732 МКД (210 ЕУР) како К-15, и б) 168.300 МКД (2.760 ЕУР) на име разлика за недоисплатена испратнина, зголемена за затезната камата, и плус да му ги надомести парничните трошоци во висина од 35.360 МКД (580 ЕУР).

Ако работодавачот воведува прекувремена работа подолго од наведениве законски ограничувања – должен е да изврши прераспоредување на работното време или воведување на нови смени (чл. 117, ст.2 и ст. 7 од ЗРО).

Според актуелниот ЗРО – работодавачот, пред да го откаже договорот за вработување од деловни причини, може на работникот да му понуди: 1) вработување кај друг работодавач без огласување, со преземање и склучување договор за вработување за вршење на работи кои одговараат на неговата стручна подго- товка, односно квалификација; 2) стручно оспособување – обука, 286 преквалификација или доквалификација за работа кај истиот или кај друг работодавач; или 3) нов договор за вработување [пред от- каз] (чл. 96, ст.1, т.1-3 од ЗРО). A, пак, во случај на прогласување за технолошки вишок, работодавачот е должен на работникот да му исплати испратнина – како негово неотповикливо право, и тоа според следниве критериуми: а) до 5 години поминати во работен однос = во висина од една нето-плата; б) од 5 до 10 години работен однос = две нето-плати; в) од 10 до 15 год. = три плати; г) од 15 до 20 год. = четири плати; д) од 20 до 25 год. = пет плати и 6) над 25 год. = шест плати.

Цената за администрирање извршителот ја наплатува од доверителот пред да започне со извршните дејствија.

Со наведената пресуда е задолжено туженото претпријатие да и исплати сума во вкупен износ од 6.804 денари (110 ЕУР) на име неисплатен регрес за исхрана за период од четири месеци [јули–октомври 2002], зголемен за законската камата.

Ако со овој закон или друг закон поинаку не е одредено, на работникот му припаѓа надоместок на платата во висина од неговата просечна 183 плата од последните 12 месеца.

Конечно, во ноември истата 2006 година, таа стана правосилна и извршна. *

Инспекторот на трудот, со решение, ќе го забрани вршењето на работи на работодавачот ако не го почитува, односно го крши работното време и распоредот на работното време (чл. 259, ст.1, ал.3 од ЗРО). 6.  Според ЗРО работодавачот е должен на работникот да му ги надомести и трошоците поврзани со работата.

Нозете би сакале да бидат во висина на главата но не можат да се качат (заради очите).

По мене Времето се качува (повеј студен) И ме Осланува. колку сум заморен Колку сум заморен од животот Од летот во висините Од падот во длабините Од врели стрели Шибнати во слабините Та чувствувам како Молкум ме одминува светот И како Отаде Ме носат Годините. присет Воденичен камен. Јачменов леб.

Упатствијата гласат: сликата треба внимателно да се разгледува почнувајќи од нејзиниот лев горен агол, и тоа така што ќе ја свртиме и држиме во висина на очите.

А кога се издигна го подигна него во висина на молекулот.

Со втората промена, која е позитивна, право на плата за време на штрајк во висина од 60% од платата што ја примиле претходниот месец им е дадено не само на државните, туку и на јавните службеници (чл. 97, ЗАС).

Корегиран е и чл.13 при што за истиот е предвидено дека работодавачот при изборот на опремата за работа е должен да ги консултира работниците, претседателот на синдикалната организација, односно синдикалниот претставник на репрезентативен синдикат или претставникот на вработените таму каде што нема синдикат и претставникот на вработените за безбедност и здравје при работа. (чл. 11 од ЗИДЗБЗР/окт.13) Дојде до проширување на прекршочни основи (од 10 на 11) за работодавачите правни лица, па така се предвиде глоба од 5.000 до 8.000 евра доколку не постапат по решението на инспекторот за труд и во определен рок не ги отстрани утврдените неправилности и недостатоци. (чл. 30 од ЗИДЗБЗР/окт.11) Освен работодавачот - правно лице, со дополнителната интервенција кај прекршочните одредби за прв пат се нормираше и глоба за работодавачот – физичко лице и тоа во висина од 700 евра во денарска противвредност за прекршоците од I категорија, (чл. 4 од ЗИДЗБЗР/фев.13), глоба од 1.500 евра во денарска противвредност за прекршоци од II категотија (чл. 5 од ЗИДЗБЗР/фев.13) и глоба во висина од 4.000 до 5.000 евра за прекршоците од III категорија. (чл. 6 од ЗИДЗБЗР/ фев.13) Од останатите промени значајно е да се спомене и промената која ја претрпеа основните одредби, со што се дополнија органите за кои нема да важи(!) овој закон, па така одредбите од ЗБЗР, освен за вооружените сили, полицијата, во некои посебни активности на силите за заштита и спасување, нема да се применуваат и за работниците во Царинската управа. (чл. 1 од ЗДЗБЗР/окт.13) 98 ЗАКОН ЗА ИНСПЕКЦИЈАТА НА ТРУДОТ Законот за инспекцијата на трудот е донесен во 1997 година87 и со него се уредуваат организацијата и работата на Државниот инспекторат за труд, државен орган кој врши инспекциски надзор над примената на законите и другите прописи за работни односи, вработувањето и заштитата при работа и на колективните договори, договорите за работа и другите акти, со кои се уредуваат и остваруваат правата, обврските и одговорностите на работниците и работодавците во областа на работните односи, вработувањето, како и заштитата при работа. (чл. 1 од ЗИТ).

Третата промена, пак, е додавањето на одредба во ЗСС (2014) според која судските службеници, исто како и административните службеници, за време на штрајк имаат право на плата во висина од 60% од платата што ја примиле претходниот месец (чл. 77, ЗСС/14).

Правото на работодавачот да го зголеми утврденото право на плата во висина од 5% остана да важи и со рогацијата од декември 2013 година, започнувајќи со исплатата за октомври 2014 година. (чл. 1 од ЗИЗИПРМ/дек.13) 118 Закон за исплата на платите во Република Македонија, Сл.весник на РМ, 70/94.

Доколку биде утврдена дисциплинска неуредност на работникот ќе му се изрече една од следниве дисциплински мерки: (1) писмена опомена или (2) парична казна во висина од 20% од висината на едномесечниот износ на нето платата исплатена во последниот месец пред дисциплинската неуредност, во траење од еден до три месеци, додека пак за утврден дисциплински престап се пропишаа следниве дисциплински мерки и тоа: (1) парична казна во висина од 30% од висината на едномесечниот износ на нето платата исплатена во последниот месец пред дисциплинскиот престап во траење од еден до шест месеци; (2) распоредување на работно место во непосредно пониско ниво и (3) престанок на работниот однос кога настапиле штетни последици за институцијата, а притоа не се утврдени олеснителни околности за вработениот со статус на давател на јавна услуга кој го сторил престапот (чл. 37-т).

Со измената на ЗИПРМ од јули 2010 година дојде до промена кај утврденото право на плата, кое по ново работодавачот во 2012 година може да го зголеми за 10% започнувајќи со исплатата за септември 2012 година. (чл. 1 од ЗИЗИПРМ/јули.10) Повторно регулирање на процентот во кој работодавачот може да го зголеми утврденото право на плата дојде со рогацијата од јануари 2012 година, но сега во висина од 5% започнувајќи со исплатата за декември 2012 година. (чл. 3 од ЗИЗИПРМ/јан.12)

Ваквите тенденциозни и штетни измени наместо да ја потврдат целта на казнувањето како генерална и специјална превенција, тие напротив делуваат стимулирачки за одредени работодавачи, кои свесно и со пресметан ризик, ќе продолжат да ги кршат работничките права; б) исто така, до драстични и суштински промени кај висината на глобите и прекршочните поведенија за кои се пропишуваат дојде и кај чл. 265, кој ги регулира т.н. „полесни“ прекршоци за работодавачот: ● со измените од септември 2010 година дојде до зголемување на висината на дотогаш пропишаните глоби од 1.000 на 3.000 ЕУР за работодавачот – правно лице, казната за директорот, односно друго одговорно лице порасна од 600 на 1.000 ЕУР, додека пак работодавачот – физичко лице ќе биде казнет со глоба во висина од 2.000 ЕУР, која е за 1.200 ЕУР повисока од претходно пропишаниот износ.

Се воведе и максимална основица за пресметка на придонеси за самовработените лица во висина од осум просечни исплатени плати на ниво на РМ.

Се определи дека како отсуство не се засметуваат деновите на искористен годишен одмор кај правото на работникот на бонус во висина од една просечна плата во Републиката, ако тој работел над 150 часа подолго од работното време, а притоа не отсуствувал повеќе од 21 ден (чл. 22 од ЗИДЗРО/фев.13); 28 Оваа дефиниција ја замени претходната, противуставна формулација која гласеше – „Работно време е секој период во кој работникот работи и е на располагањена работодавачот за извршување на работите и работните задачи согласно со закон“.

Една од најскандалозните измени беше онаа со која на работодавачот повторно37 му се дава можност да ја откупи, односно да ја замени со паричен износ во висина од 5.000 односно 8.000 ЕУР, забраната за вршење на работа (чл. 33 од ЗИДЗРО/фев.13), со што во праксата оние работодавачи кои остваруваат големи профити ќе можат да си дозволат да ги кршат работничите права! 2.

Беше додаден нов чл. 264-а, со кој беа предвидени две нови прекршочни поведенија за работодавачот и тоа доколку тој не го продолжи договорот за вработување согласно чл. 10439 од ЗРО е предвидена глоба од 2.000 до 3.000 ЕУР, а уште поригорозен износ во висина од 6.000 до 7.000 ЕУР му се изрекува на работодавачот доколку по истекот на рок од седум дена од денот на утврдувањето на неправилност од чл. 104 ст. 4 не го продолжи 39 Овој член, меѓу другото, регулира дека работниците со писмена изјава до работодавачите може да побараат да им се продолжи договорот за вработување најмногу до 67 години возраст (маж), односно до 65 години возраст (жена).

Беше избришано правото на надомест во висина од три просечни бруто плати за непријавените работници, кој работодавачот беше должен да им ги исплати, а рокот да заснова работен однос со овие лица беше намален од 15 на 8 дена и се воведе забрана за работодавачот во наредните три месеци да го намали вкупниот број на вработени, а ако инспекторот на трудот затече до две лица кои работат „на црно“ издава покана за плаќање 47 на глоба до работодавачот во висина од 1.000 ЕУР.

Почнувајќи од 01.02.2015 год. надлежност за решавање по жалби против решенија донесени во прв степен во инспекциска постапка има Државната комисија за одлучување во втор степен во областа на инспекцискиот надзор и прекршочната постапка, Сл. весник на РМ, 130/14. 38 48 до денес, беа и промените во периодот на нашата анализа, каде дојде до значителни и суштински промени како во висината на казните, така и за поведенијата за кои тие беа пропишани, а кои соодветно ќе ги разработиме. a) кај чл. 264, под кој се подведени оние поведенија кои се сметаат за „потешки“ прекршувања на правата на работникот дојде до интервенција, како во висината на предвидените казни (глоби), така и за основите по кои овие казни се пропишуваа: ● дојде до драстично намалување на глобите за повеќе од половина од претходно утврдените износи, како за работодавачите – правни лица и за нивните одговорни лица, така и за работодавачите - физички лица.

Работодавачите ќе добијат субвенција за вработеното лице во висина од 80% од висината на социјалната парична помош исплатена на лице/домаќинство за претходниот месец од месецот во кој лицето е вработено.

Доколку инспекторот на трудот затекне на работа кај работодавачот лице со кое не е заснован работен однос и тоа не е пријавено во задолжително социјално осигурување, со решение ќе му нареди на работодавачот во рок од 15 дена да заснова работен однос со затеченото лице на неопределено време и да му исплати надомест во висина од три просечни бруто плати исплатени во РМ.

Па така, со оваа измена наместо дотогашниот износ на глобата од 6000 до 7000 евра за работодавачот, се предвиде дека доколку работодавачот во рок од седум дена, не му исплати минимална плата на работникот во висина утврдена според одредбите од овој закон, ќе му биде изречена глоба во износ од 8000 до 9000 евра, додека за одговорното лице во правното лице наместо дотогашниот износ на глобата од 3000 до 4000 евра, по ново е предвидена глоба во износ од 4000 до 5000 евра.

Беше додаден нов чл. 265-а, кој предвиде нови казниви поведенија за кои се изрекува глоба во висина од 1.000 ЕУР за работодавачот – правно лице, 500 ЕУР за директорот или одговорното лице и 800 ЕУР за работодавачот – физичко лице (чл. 42 од ЗИДЗРО/ септ.10).

Се интервенираше и кај одредбите кои ја регулираат професионалната рехабилитација на работниците каде е утврдено дека осигуреникот кој стекнал право на професионална рехабилитација, од денот на настанувањето на инвалидноста до денот на почетокот на професионалната рехабилитација, за време на професионалната рехабилитација и од денот на завршетокот на професионалната рехабилитација до вработувањето на соодветното работно место, има право на надоместок на плата во висина на инвалидската пензија во случај на професионална неспособност за работа.

Фиксно утврдената глоба во висина од 7.000 ЕУР сега изнесува од 6.000 до 7.000 ЕУР – работодавач правно лице, глобата од 4.000 ЕУР по ново е утврдена на износ од 3.000 до 4.000 ЕУР – директор или друго одговорно лице кај работодавачот, додека пак глобата од 5.000 ЕУР за работодавачот – физичко лице се сведе на износ од 4.000 до 5.000 ЕУР (чл. 14 од ЗИДЗРО/јан.12); ● листата со прекршоци за кои следи санкција за работодавачот беше енормно и непропорционално намалена од претходнопропишаните 24 на само 4 казниви поведенија!? (чл.40 од ЗИДЗРО/септ.10).

Мазен е како јајце и е со облик на јајце, кое, во висина, досегнува 60-70 сантиметри а во должина метар до метар и дваесет.

Сега, меѓутоа, не е така; никој не ја брани гората но изгледа и никој не ја кради па буи таа слободно, и во ширина и во висина, станата е вистински орман.

И во средето на светот столб златен видов, столб што се извишува во висина на човек, во резби раскошни, од рака нечовечка сочинети, со какви што ниеден свешник на лицето на земјата не е украсен; и на врвот од столбот – плоча златна, четириаголна; и на неа – Книга во папокот на светот, чаша со питие небесно, Слово Господово!

Упорно продолжувам да стружам во висина на градите.

Се чинеше како човекот од снег да ги кренал стапалата во висини, небаре зачекорил по воздухот и - исчезнал.

Зедов лопата и натрупав снег во висина од шеесет до седумдесет сантиметри, онолку колку што беше висок Стефан, внукот на мојот пријател.

Со десното колено, малку свиткано за да ѝ биде поблизок во висина, речиси неосетно поставено малку меѓу нејзините нозе, благо ја поттурнува лево и десно за заедно да се свртат по тактот на музиката.

Водата лазеше по земјата и само одвреме-навреме се излеваше налево, надесно, кружеше околу Огнот, но само за да не го угасне, а тој беше толку важен со своите портокалови јазици, во висина јакнеше и беше убеден дека Водата се плаши од него.

И навистина, немаше животна дисциплина во трчање, со колку сакаш пречки, во далечина, во широчина, во висина, која не беше предизвик за нив, но тие беа победници во сите категории и во сите конкуренции.

Од топлите и набрекнати гради потекло млеко и, кога детето од иста крв и месо заспало на нејзините боски, таа запеала со глас што го придушувала само дебелината на камениот ѕид.

Браќата, исплашени, се согласиле да ѝ ја исполнат последната желба, и во висина на градите оставиле отвор за двете боски.

Утредента веќе не пеела, туку со слаб глас само прашала како детето ја поминало ноќта.

Сториле така како што им рекла, ѝ направиле напречен пресек во висина на очите.

Во една пригода кога една југословенска фирма на еден тендер ја загуби очекуваната изградба на песочна брана во висина од стотина милиони долари, откако на Бешира си дозволив да му кажам за крајно неповолната реакција од Белград, тој само кратко рече: - Југославија кога го загуби Трст толку не жалеше, колку за еден загубен тендер во Африка!

Нека ги подучува нашите инженери Во подоцнежните работни средби во Тунис, по овој сигнал на претседателот Бургиба, Љубен Христов и неговата Хидротехника добија работа, се разбира на нов тендер, во висина од осум милиони долари за изведување на инфраструктурни објекти околу најновата брана на која работеше италјанската фирма, добитник на тендерот.

Тој беше речиси дресиран од десетина претходни искусни југословенски дипломати и никогаш не преземаше иницијатива во разговорот.

„Гледај!“ шепна Џулија. Еден дрозд слета на гранката ни пет метри далеку од нив, речиси во висина на нивните лица.

- Чедо ти си единствен и ќе бидеш... од светлина создаден, во висини идеш...

Мислам, табелата на мојот успех повеќе одеше во ширина отколку во висина.

Според првото дополнување, правните лица за кои се применуваат одредбите на овој закон, а вршат дејност распоредена во областа од 01 до 11, како и правните лица што вршат дејност во областа од 12 до 14 кои се регистрирани како претпријатија (и во двата случаи согласно тогашната националната класификација на дејностите), платите за јули 1992 година и натаму ги исплатуваат најмногу во висина на просечната нето плата утврдена согласно со овој закон и зголемена за 50% (чл. 2).

Покрај ова, овозможено е утврденото право на плата согласно со овој закон да биде зголемено во случаи на организациони промени кај работодавачот, промени во квалификационата структура на вработените, промени во висина- та на додатокот за работен стаж на вработените, со цел да не дојде до намалување на правото на плата на вработените, по претходно потврдена пресметка од министерот за труд и социјална политика во согласност со министерот за финансии (чл. 2).

Во поглед на паричните казни, во 2004 се пропишани се нови парич- ни казни, во висина од 10.000 до 300.000 денари, за оние правни лица кои ќе вработат или распоредат инвалидно лице на работно место за кое претходно немало квалификација, доколку не го известат Заводот за вработување за престанокот на работниот однос на инвалидното лице или доколку опремата и адаптираниот простор го изнајмуваат или отуѓуваат во рок од три до пет години (чл. 18, ЗИДЗВИЛ/04).

Така, на пример, веќе ја немаше ниту изречната одредба според која, за времетраењето на суспензијата, работникот има право на надомест на личниот доход во висина од 1/2; а ако издржува семејство – во висина од 2/3 од износот на просечната месечна аконтација.

Имено, при организирање јавни работи, ако организаторот на работите (кој, согласно член 84 од ЗВОСН, може да биде само работодавец од јавниот сектор) работно ангажира невработено лице корисник на паричен надоместок на јавни работи над 30 дена, тогаш тој има право на надомест од Агенцијата за вработување, месечно во висина на паричниот надоместок на ангажираното невработено лице.

Имено, по оцена на работодавачот, а со писмен налог на овластеното лице, работникот се отстранува од кај работодавачот – со надоместок во висина на платата, ако: (1) тој, со своето присуство кај работодавачот, го загрозува животот или здравјето на работниците или други лица, или се оштетуваат средства од поголема вредност; (2) присуството на работникот кај работодава- чот штетно ќе се одразува врз работењето; (3) присуството на работ- никот оневозможува утврдување на одговорноста за повреда на работните обврски; и (4) кога против работникот е покрената кривична постапка од надлежен орган, за кривично дело сторено на работа или во врска со работата (чл. 83, ЗРО/05).

Но, нечовечната „традиција“ не застана тука – напротив, таа продолжи и по три години, кога со втората измена на ЗРО (2005), онаа од декември 2008, повторно се интервенираше во делот на плаќањето испратнина, и тоа во две насоки: прво, се прецизираше дека исплатата на испратнина е во висина на „нето-платата“, а не, на пример, на бруто-плата; и, второ, неоправдано се намали основицата за пресметка на испратнината, па така наместо одредбата дека истата не смее да биде помала од „платата врз основа на која се исплаќаат придонесите за социјално и здравствено осигурување“ т.е. онаа плата која реално ја земал сега отпуштениот работник, се утврди дека таа не смее да биде помала само „од 50% од просечната нето-плата исплатена по работник во Републиката, во последниот месец пред отказот“ (чл. 3, ЗИДЗРО/дек.08); •  промените кај можноста за стручно оспособување, обука, преквалификација или доквалификација се овие: Со измената од 2000 година се воведоа две промени – едната помала, а другата суштинска.

А, во посебен член, признато е и правото на обештетување, при што е наведено дека во случаите на дискриминација, кандидатот за вработување или работникот има право да бара надомест на штета – во висина од пет месечни просечни плати.

Оваа одредба двапати беше менувана со измените на ЗРО (2005): •  прво, во август 2008, таа се замени со порестриктивна одредба, според која, во наведениот случај, работникот има право на обесште- тување за неискористените денови на годишен одмор, во висина на просечната плата на работникот за тие денови (чл. 17, ЗИДЗРО/авг.08); •  второ, само по една година, повторно, се интервенираше во оваа повеќепати променета одредба – што, од своја страна, оддава впе- чаток на недоволна студиозност и номотехничке несериозност при подготовката на законите.

За сето време на првостепената и второстепената кривична постапка, тие земаа надоместок на плата – иако, некои од нив, беа во притвор или беа суспендирани. 29 месечна аконтација на платата остварена во последните три месеци; а ако тој издржува и семејство – во висина од 1/2.

Зголемени се и казните за одговорното лице во агенцијата (во висина од 1.000 до 1.500 евра) за прекршување на истите одредби од законот. (чл. 2, ЗИДЗАПВ).

Што се однесува до одредбите кои се однесуваат на надоместокот на плата за скратено работно време поради нега на хендикепирано дете, ЗСЗ (1997) пропишуваше дека висината на овој надоместок треба да изнесува 30% од просечната плата, а придонесите и другите обврски да се пресметуваат и наплатуваат во висина од 50% од основицата предвидена со Законот за пензиското и инвалидското осигурување (чл. 33, ЗСЗ/97).

Веќе во јули истата година, со првата измена на овој закон, предвидено е најниската нето плата под која не може да се исплатува да се утврдува со Општиот колективен договор на Република Македонија, а доколку правното лице кое што врши исплата утврди пониска нето плата од таа утврдена со Општиот колективен договор и зголемена за 50%, тогаш исплатува плата во висина на најниската плата утврдена во член 59 од Општиот колективен договор и зголемена за 50% (чл. 4, ЗИДЗИПДНДР/јули.92).

3 За да се стекне со статусот „невработено лице“ во смисла на овој нов Закон, на коешто потоа би му следувало месечен паричен надоместок во висина од 34% од просечно исплатената месечна нето-плата по работник во Републиката за претходната година (чл. 4, т.н. ЗС) – што е околу 5.000-6.000 денари, лицето треба да ги исполнува следниве услови, и тоа кумулативно – што значи сите заедно: 1.  Сл. весник на РМ, 87/08.

Согласно законот од 1992, висината на регресот за годишен одмор можеше да се исплати најмногу до висина на просечната месечна плата по работник исплатена во стопанството, додека висината на отпремнина при заминување во пензија можеше да биде исплатена најмногу во висина на трикратен износ од просечната месечна плата по работник исплатена во стопанството.

Согласно ЗИПДНД (1992), правното лице што врши дејност распоредена во дејностите: производство на нафтени деривати, воздушен сообраќај, ПТТ услуги, надворешна трговија, трговија на мало со нафтени деривати, трговија на големо со нафтени деривати, туристичко посредување, банкарство и осигурување на имоти и лица и правното лице што врши дејност регистрирано како претпријатие, може да ги исплатува нето платите за месец април 1992 година најмногу во висина на просечно исплатената нето плата по работник во месец март 1992 година зголемена за 25% (чл. 4, ЗИПДНД/92).

Севкупните промени што настанаа во периодот 1993-2005 најдобро можат да се забележат од следната табела: Работен стаж во Максимален број Година години/број на плати на месечни плати 1993 2:1 12 2003 3:1 8 2005 5:1 6 Табела 1: Висина на еднократниот надомест при добивање испратнина Односно, ако во 1993 година на работникот со наполнет работен стаж од 25 години му следуваше испратнина во висина од 12 месечни плати, од 2003 тој имаше право на 8 месечни плати, за од 2005 испрат- нината, во неговиот случај, да биде преполовена на 6 месечни плати!

Така, согласно овој закон правното лице може да врши исплата на следните надоместоци: •  регрес за годишен одмор (К 15) најмногу во висина на просечната месечна плата по работник исплатена во стопанството за периодот февруари- април 1992 година; •  отпремнина при заминување во пензија најмногу во висина на трикратен износ од просечната месечна плата по работник исплатена во стопанството за истиот период; 9.  Просечна исплатена нето плата по работник за месец ноември 2009 година според Државниот завод за статистика. 184 •  исхрана на работниците во текот на работата најмногу во висина од 25% од просечната месечна плата по работник исплатена во стопанството за истиот период; •  дневници за службени патувања во Републиката во висина од 8% од просечната месечна плата по работник исплатена во стопанството за истиот период; •  дневници за службени патувања во странство во висина на износот утврден со Уредбата која се однесува за органите на управата и •  надоместок на трошоците за користење сопствен автомобил за службени цели во висина до 25% од цената на литар гориво за соодветното возило по поминат километар (чл. 6 и 7, ЗИПДНД/92).

Со втората измена на ЗРО (2005), од декември 2008, се определи максималниот износ на хранарината и патарината којашто можат да ја добиваат работниците – имено, трошоците за исхрана можат да изнесуваат најмногу до 20% од просечната нето-плата по работник, исплатена во претходната година; а, пак, трошоците за превоз – во висина на стварните трошоци во јавниот сообраќај (чл. 4, ЗИДЗРО/дек.08); 23 стопанството на РМ (10.VII.2009) – туку тоа е оставено да се стори со колективните договори на ниво на дејностите (чл. 17).

Второто дополнување предвиде правното лице што врши дејност распоредена во гранките производство на нафтени деривати, воздушен сообраќај, ПТТ услуги, надворешна трговија, трговија на мало со нафтени деривати, трговија на големо со нафтени деривати, туристичко посредување, банкарство и осигурување на имоти и лица и правното лице што врши дејност распоредена во областите од 12 до 14 (согласно тогашната национална класификација на дејностите), освен правното лице кое е регистрирано како претпријатие, платите за јули 1992 година и натаму да ги исплатува во висина на исплатената просечна месечна плата по работник утврдена согласно овој закон и усогласена со стапката на порастот на платите во стопанството за мај 1992 година во однос на просечната плата остварена во стопанството за март 1992 година и зголемена за 50% (чл. 3, ЗИДЗИПДНДР/јули.92).

Со измени- те извршени во април 2003, пак, се намали висината на испратнина- та, и тоа по две основи: прво, критериумот за добивање испратнина во висина на едномесечна плата беше зголемен од две на три години стаж кај работодавецот кадешто настанал престанокот на работниот однос; и, второ, максимумот од 12 месечни плати беше намален на осум плати, што е намалување за 1/3.

Вреди да се спомне и тоа дека дополнителна поволност за работодавците, предвидена само со овој времен закон, беше можноста, покрај надоместувањето на средствата за платените придонеси, тие да 124 добиваат тримесечен износ на средства во висина од 25% од просечната месечна нето плата по работник во Републиката, во случај да вработат на неопределено време невработено лице кое е корисник на паричен надоместок по основа на невработеност, како и тримесечен износ на средства во висина на просечно исплатениот износ на социјалната парична помош, во случај да вработат на неопределено време невработено лице кое е корисник на социјална парична помош (чл. 4 и 5).

Со глоба во висина од 1.800 до 2.000 евра ќе биде казнето заштитното друштво кое нема да ги исполнува условите пропишани со законот, правните лица кои ќе дадат погрешни информации, правните лица кои нема да ги обезбедат условите за работа за инвалидните лица и работодавци- те кои добиените средства од Фондот нема да ги користат согласно со законот.

Се додаде и нова одредба според која средствата потребни за исплаќање на пензиско, инвалидско и здравствено осигурување во висина од две просечни нето плати ги покрива државата, а, доколку разликата од нето платата го надмине овој износ, средствата за придонеси ги плаќа работодавецот (чл. 8, ЗИДЗВИЛ/јул.05).

Така, на работодавачот ќе се доделуваат средства во висина: •  до 20 плати ако вкупниот број на вработени инвалидни лица е до 2; •  до 40 плати ако вкупниот број на вработени инвалидни лица е од 3 до 5; •  до 60 плати ако вкупниот број на вработени инвалидни лица е од 6 до 8; •  до 80 плати ако вкупниот број на вработени инвалидни лица е од 9 до 12; •  до 100 плати ако вкупниот број на вработени инвалидни лица е од 13 до 20; •  до 130 плати ако вкупниот број на вработени инвалидни лица е од 21 до 35; •  до 160 плати ако вкупниот број на вработени инвалидни лица е од 36 до 50 и •  до 200 плати ако вкупниот број на вработени инвалидни лица е над 51.

Трето, за набавка на опрема се предвидени средства во висина од 50 просечни плати и, четврто, за доградба и адаптација на работниот простор исто така ќе се исплатат средства во висина од 50 просечни плати.

Притворениот работник, за цело време на притворот, имаше право на надомест на личниот доход во висина од 1/3 од износот на просечната 19.

Имено, правното лице на кое се однесува овој закон ги исплатува нето платите за април 1992 година и натаму најмногу во висина на просечно исплатената нето плата по работник за март 1992 година зголемена за 30%, а за правните лица кои вршат дејност од областа на земјоделството и градежништвото, зголемена за 35% (чл. 3, ЗИПДНД/92).

7) да не примил испратнина поголема од 12 месечни плати во висина над просечната исплатена месечна нето плата во Р. Македонија во дадениот период (чл. 3); 8) да поднесе барање до Агенцијата за вработување каде што е евидентирано; и 9) барањето да го поднесе во рок од 30 дена од денот на влегувањето во сила на овој закон (последниве два услова се регулирани во чл. 6).

Предвидено беше и тоа дека, во случај да работат повеќе од три години, за годините навршени по овој период, на овие лица ќе им се пресметува пензија во висина од 1% за секоја година помината на работа, од пензиска основица определена од платите, без валоризација (чл. 3), но оваа одредба беше укината од страна на Уставниот суд во 2008 година. 6 Неколку месеци подоцна, овие промени беа и целосно укинати со усвојувањето на измената и дополнувањето од 24 декември 2008 година (чл. 1, 5 и 10, ЗИДЗПИО/24.дек.08).

Поволностите од оваа промена се тие што ангажираните невработени лица ќе земаат надоместок за изврше- ната работа во висина на плата, кој најчесто е повисок од паричниот надоместок за невработеност (бидејќи тој, согласно чл. 68 од ЗВОСН, изнесува 40 или 50% од неговата претходна плата), додека работодав- ецот е стимулиран да го вработи таквото невработено лице, бидејќи дел од износот што ќе му го исплати за извршената работа ќе му биде обезбеден од страна на државата.

Значи, се гледа дека критериумот за добивање испратнина во висина на едномесечна плата повторно беше зголемен – сега, од три на пет години работен стаж, со што дотогаш максималниот износ на можна исплатена сума од осум плати, повторно неосетно, се намали на само шест плати!

Една од работите кои се укинаа во 2001, беа одредбите кои го регули- раа начинот на пресметка и исплата на плати на работници кај правно лице кое покажува загуба, а кои се исплаќаа најмногу во висина од 90% од предвиденото право со законот од 1994 година (оваа одредба не се однесува на Фондот за пензиско и инвалидско осигурување, За- водот за вработување и Фондот за здравствено осигурување) (чл. 7).

Најпрво, со ЗИПДНД од април 1992 година беше пропишано дека, докол- ку правното лице утврди пониска нето плата од со закон загаран- тираната, ќе исплатува во висина на со закон загарантирана нето плата (чл. 5, ЗИПДНД/92).

Реалноста е уште посурова ако се има предвид дека голем број граѓани се дел од „сивата економија“, која 33 г) исто така, за прв пат, изречно се предвиде дека работниците на кои работодавачот не им исплатил плата и не им уплатил придонеси од плата три месеци последователно, имаат право да покренат иницијатива, пред надлежен суд, за престанок на работодавачот (пр. стечај) – чл. 67, ЗРО/05; д) не се даде доволен аргумент зошто е избришана одредбата која предвидуваше дека на работникот му припаѓа зголемена плата за работа во деновите на празници во кои не се работи, за ноќна работа и за работа подолга од 40 часа во работната недела, во висина утврдена со колективен договор (чл. 82, ЗРО/03 – Пречистен текст); ѓ) според ЗРО (1993) работниците имаа право на надоместок на плата за време на прекин на работа до кој дошол без нивна вина – на пример, при недостаток на енергија, суровини, репроматеријали или отстранување дефекти – но, висината на надоместокот не беше утврдена (чл. 73, ЗРО/93).

Со него се изврши класификација на висината на испратнината, и тоа според следниве критериуми: (1) до пет години поминати во работен однос – таа се исплаќа во висина од една плата; (2) од пет до десет поминати работни години – во висина од две плати; (3) од 10 до 15 години – три плати; (4) од 15 до 20 години – четири плати; (5) од 20 до 25 години – пет плати и (6) над 25 години – шест плати (чл. 97, ЗРО/05).

Се раздвижи групата на Вангел Русјаков и Петре Караколев, речиси исто време си ги опростија снагите па можеше да се види дека Вангел Русјаков е заврзан човек, бабачко иако снизичок, а Петре Караколев русулаво, тенко и височко, ама и со сила во висината.

Како риба во глобина. Како орелъ во вишина Како овца съ рȣдо ѧгне, Како лоза съ бело грозье.

Во записникот вештото лице наведе дека куќата е 12,50 на 9,30 м., градена од слаб материјал: приземјето од камен, со малтер од кал, а катот од плит; меѓутаванската конструкција, таванската и покривот се дрвени - со костенови и јасикови стебла; на секој метар во висина, ѕидовите на куќата се опшиени со дрвени појаси, покривот е четвороводен со турски керамиди; олуци нема; на горниот кат одаите и претсобјето се послани со под од штици на ”перо” и жлеб; долниот кат на куќата е послан со набиена глина помешана со слама; претсобјето ”конкот”, во долниот кат е циментиран; куќата внатре е малтерисана; вратите, прозорците и скалите се дрвени; куќата има пукнатини (хоризонтални и вертикални); на северниот ѕид однадвор можат да се уоачат пукнатини и тоа на ширина од 1,30, па 2,70 и 3,90 метри, мерено од североисточното ќоше; на источниот ѕид има пукнатина на 3,30 м., мерено од источното ќоше, и на западниот ѕид на широчина од 1,50, потоа 2,40 и 4,00 м., мерено од северозападното ќоше; должина на пукнатините се од 0,30 до 4,00 м., а широчината на пукнатините од 20 до 30 мм.; внатре исто така се забележуваат вертикални и хоризонтални пукнатини во сите простории.

Ја извлече десната рака од џеб и без колебање нанишани, не нанишани, го дигна револверот во висина на нивните невидливи усти кои што рекоа халт.

в) Разбравме дека технолошката опрема бесплатно ќе ни биде испорачана од страна на Француската влада, и тоа во висина од 11,9 милиони франци, а тоа е во рамки на Светскиот фонд за обезбедување на чиста вода за пиење.

И, гледајќи ги нив со чашите в рака и тие, со дрвените цокули, решив и му ја спраштив во слободата, та неа, кутрата, си мислев ќе ја најдам во планињето што немаат крај, во висините до под небо, во далнините и во шумите зелени и ширни, во видикот до кај што ти око гледа....

А во селото и околината луѓето не еднаш велеа: - Кога запева Фимка, сонцето некако појасно и потопло свети, појот нејзин ја грее душата, ја смирува лутината, аргатската мака ја олеснува, ги полни срцата со некакво таинствено блаженство и замајување, маѓепсува, скротува, смирува, зближува, воздигнува и возвишува, а чучулигите губат лет во висина и славеите замолкнуваат, слушаат и љубоморат...

Него го погоди сарказмот во тонот на партискиот водач, а уште пред тоа, неговата сигурност во висината на планинските врвови му се стори смешна и лекомислена.

Во трката во Мажјачиштето, возот и велосипедот, обата, патувајќи со брзина близу 300 км на час, доаѓаат до „голема кула, отворена кон небото, во облик на пресечен конус; двеста метри во дијаметар на основата и сто метри во висина.

И заборав утре кога ќе ме скрие и сто сонца светнат над нас во висината – во моите очи еден зрак ќе бие, една жива струја и дах на вистината.

Само во висината, во сончевината две бели птици се капат.