ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Пролетта илјада деветстотини и петата, речиси истовремено кога Методија Патчев во Македонија ја принесуваше својата саможртва на олтарот на слободата и на татковината, Алберт Ајнштајн, млад службеник во Патентниот завод, излезе од поштата во Берн и замислено се загледа во зраците светлина кои се прекршуваа врз големите црни облаци.

Едно утро, во едно мало село, дојде трговец да купува свињи.

Во тој ноемвриски ден, попладне, илјада деветстотини и прва година, низ Битола се рашири веста: „Баш комитот дошол во Битола и тоа дење.

Пролетта, илјада деветстотини и триесет и деветтата мy одрамија пушка, му ја пресоблекоа униформата и во своите селски излитени алишта стаса в село, дома.

Потоа дојде октомври, илјада деветстотини четириесеттата.

„На мојот драг учител најубави желби во новата илјада деветстотини шеесет и прва година! Никола Рилков, судија, Скопје, улица Страшо Пинџур бр. 21.“

Некои, од последните живи сведоци на Републиката од илјада деветстотини и третата, биле, и нив ги нема веќе, поинаку ја знаеле прикаската.

На таа планина, во обрач на шуми, карпи и облаци, бегајќи како и неговите жители од насилноста на султановата семожност, се приврзало со корен у судбина Крушево, во изговорот на старите поначесто Крушоо или Крушово, град во некоја доба, во илјада деветстотини и третата со име Република, прва на полуостровов балкански и, за историјата, најмногу од сите други републики во масивни обрачи на кралства, царства, књажевства.

Семоќни волшебници со змиски очи се спогодиле да ги состават овие луѓе во мачната и тешка илјада деветстотини и дванаесетта година, во која не се знае колкав ќе е откупот на поразените ни колкава ќе е и каква награда за оние што ќе слават.

Со клинец неговата треперлива рака ја ископа на ѕидот над одарот, каде што лежеше, реченицата што почесто му светнуваше во мозокот: Тука згасна Арсо во лето илјада деветстотинии и трето.

Мислеше на својот Брат. ... Минуваше илјада деветстотини триесет и седмата.

Нема извори на живот. Животот е извор што се пие себеси.

2 Според подоцнежното раскажување на кукулинецот Лозан Перуника* (значи по седумдесет и осум години од настанот, кога тој веќе бил на прагот на своето столетие, поточно - според записите на некој калуѓер од илјада деветстотини и тринаесеттата година, кога веќе се гризеле со оган и челик под знамиња на лав или двоглав орел и атакувале едни на други преку полумртви села и градови во прашина, во чад и во треска бугарските дивизии на генералите Тошев, Ковачев и Иванов и српските дивизии од Првата, Втората и Третата армија на престолонаследникот Александар и на генералите Степановиќ и Јанковиќ, и едните и другите, мобилизирајќи ги македонските голтари од вардарскиот, пиринскиот и егејскиот дел на својот вилает да пукаат едни во други**, додавајќи му ги на тој хаос и грчките војски, сите три крунисани влади на тие армии во алчна агонија да лапнат по еден залак од Македонија), во она време големоглавиот и бабуњосан Адам Леновец им раскажувал на неколцина од дружината дека попчето што го мердале ноќе во Лесново не се занесувало толку по идејата на грчката Патријаршија за една голема и од Зевс или Саваот благословена Елада, тој неграмотник со ретка брада можеби за тоа и не знаел, колку што сакал да ги завлече прстите со многу топчести ковчиња под ленената кошула на Фиданка Кукникова; каменоделците по ден, најчесто пред своите жени со загатливо сомневање под клепките, ја проколнувале и ја пцуеле убавицата со дамки, со тие златни очи на страст и копнеж по милување, а ноќе станувале од постелите на своите жени, божем во дворот ќе шопаат широко расчекорени и без воздишки по она што пред тоа го сонувале, всушност како лилјаци ја облетувале Фиданкината куќа со еден прозорец под бушавиот сламен покрив и со напукнат оџак; жените веќе нешто знаеле за ноќната лилјачка игра на своите мустаќести балами и со дукат го наговарале попот да се преправи во козинав врколак и да внесе страв во селото; ама и на попот, како што раскажувале, не му висел под папок суџук од мелено козјо месо; и тој станувал бабачко кога ќе се сетел какви тајни си криеле жените под кошулите.

1 Заборав, потоа сеќавање ... Крај. Војната, онаа втора и светска, завршила во Кукулино со еден убиен војник во зелено.

Тоа се случило во ноември, илјада деветстотини четириесет и четвртата, триесет и една година по смртта на големиот раскажувач Лозан Перуника.

Во таа илјада деветстотини четириесет и осма светот доживуваше чудно лето.