ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Над фабриката беше отворена стечајна постапка и беше назначен стечаен управник од Скопје.4 Сите вработени отидоа „под Биро“ – т.е. секој, зависно од својот стаж, неколку месеци земаше паричен надоместок во случај на привремена не- вработеност, кој им следува како уставно и законско право.

Затоа, сосем точни се зборовите на Б. Фриер (Bruce W. Frier) дека: На припадниците на пониските [општествени] класи, не им е познато ниту правото – па тие, исто така, се и жртви на социјалната структура која, не само што е прекумерно пирамидална, во нејзината распределба на богатство и влијание, туку е и врзана со груби општест- вени конвенции [и социјални предрасуди]... 

Колку за илустрација, ако само машините и инвентарот од фабриката беа демолирани и однесени во отпад, како старо железо, ќе се земеше сума која е повисока од проценетата вредност за кое беше продадено претпријатието!?

Тие, едноставно и ладнокрвно, не се земени предвид (David Daube) – па оттука, сосем точен е впечатокот дека правните акти кои се донесуваат во оваа област, се сконцентрирани првенствено на оние кои имаат [имотните/ богатите/работодавачите], односно оние кои го заземаат централното место во ‘високото општество’ и кои благонадежно ги финансираат предизборните кампањи на речиси сите поголеми политички партии кои подоцна, кога ќе дојдат на власт, во знак на благодарност и по принципот „Do ut des – ти дадов за да ми дадеш“ ги спроведуваат нивните антиработнички агенди. Оние кои немаат [неимотните/сиромашните/работниците], како да се невидливи за системот – тие, заедно сосе нивните проблеми, просто- напросто, се игнорирани!?

А, пак, кога за утврдување на составот на судот, правото на изјавување ревизија и во други случаи предвидени во ЗПП е меродавна вредноста на предметот на спорот, како таква се зема предвид само вредноста на главното барање; додека каматите, парничните трошоци, договорната казна и другите споредни барања не се земаат предвид, ако не го сочинуваат главното барање (чл. 28, ЗПП).

 5 Но, ако се има на ум дека барањата на македонските пауперизи- рани работници од средната и ниска класа [пролетери/надничари/ платеници/аргати] очигледно, не го привлекуваат вниманието на правниците во поголем број – прилично површното трети- рање на овој, закоравен и дехуманизиран, правен сегмент и не е нешто толку необично, што би требало посебно да нè зачудува, барем во македонски прилики.

Ако тужителот во тужбата не ја назначи вредноста на спорот, судот ќе постапи согласно со закон- ските правила за „неуреден поднесок“ (чл. 176, ст.2 и ст. 4 од ЗПП).

6.  Правосудните анализи на Министерството за правда покажуваат дека во РМ, со оглед на бројот на жители, ако се земе предвид европскиот просек, не треба да има повеќе од 400 судии – додека, пак, кај нас, бројот на судии во моментов е над 630.

Но, по оваа, само навидум добиена битка – следуваше уште едно разочарување.

Како приближна епоха на создавање на грчкиот алфабет треба да се земе почетокот на првиот милениум п.н.е., кога знаците на старосемитскиот систем на писмо ја добиваат онаа графичка форма што е карактеристична за цртежите на знаците на архаичното грчко писмо. Маргина 37 89

Тоа претпоставува, исто така, и првобитно создавање на архаичното грчко писмо во едно определено место, најверојатно на островите на јужниот архипелаг, како и натамошно ширење на истото во облик на различни локални варијанти.

Иронијата е уште поголема, кога ќе се земат во обзир природните богатства: Руди, топли подземни води, плодни рамници со богат род, реки со силни водопади и што ли уште не...

Што можело тоа да биде?– прифати возбудено Чанга и додаде: – Да цркне комшијата па да му се земе козата! – Може да се рече! – прифати татко ми.

На оваа убавица со години сум мислел, сум се мачел да ѝ пријдам, поради мислата на неа толку пати не сум можел да легнам со жена ми и одеднаш, сега кога таа ми се предаде, кога имав чувство дека пречекорувам во пределите на рајот и чистата среќа, дури и помислував како ќе се разведам за да се земам со оваа жена, јас одеднаш почуствував несовладлива желба за сексуален однос со мојата жена која, еве, на очиглед ме изневерува со радијаторот, како што тоа буквално може да се каже.

Иако не умее да ги прочита, Константин знае што тие означуваат: тоа се еврејски записи на имињата и презимињата, епитетите, датумите на раѓањата и на смртта и епитафските пораки на надгробните споменици од луѓе закопани, некои и претворени во прав и пепел, на штипските еврејски гробишта, од тој бизарен мермерен мајдан на завршени човечки судбини, од тој неколку стотици години стар скаменет дел од штипското градско сеќавање од каде се земени старите надгробни плочи на вознемирените покојници и се вградени во основата на базенот од Кежовица, бањата со лековити термални води.  Тие води не му помагаат на Константин.

Некои ќе речат дека, кога сѐ ќе се земе предвид, тоа останува работа на индивидуалниот вкус или талент, дека сите повеќекратни значења остануваат достапни при кој било пристап.

Секој секого може да бакнува и на тој ден изневерата не може да се земе како причина за развод на бракот, ниту пак децата од „карневалот“ можат да се прогласат за вонбрачни...

ВЕТА: Од сега ќе водам сметка. Ќе си запишувам! А особено откога ќе се земеме…

Какво варварство! Да се земе живо дете, да се сошие во кожа на мртовец - и тоа ќе се задуши во тоа старско детство во кое не треба да прави ништо друго освен по сопствената смрт да загорчува други детства.

Помогни си сам ако сакаш и господ да ти помогне!

— Е, лебами, тиа пушки не се земаат со колај — пробрбори друг од трупарите.

Кога се помазни по лицето и виде дека од убавата црна брада останале само корењето, силно се натажи, та дури и обескуражи, небарем сета сила му се зеде.

Слобода се зема со борба, со крв, шо се вели, а не се дава бакшиш.

Силата на четите им се зеде, Бахтијар ги брка како зајаци и ќе ги отпаде откај нас сигурно.

Додека вака се разговараа коџабашијата и поп Ристе четите лакомо јадаа на „Студена" од донесените печени брави и топол леб, кога по ридот одозгора се зададоа двајца селани.

— почна Толе да ги боцка трупарите.

10. Најпосле остана Толе сам да „пашува“ по неговиот „пашалук“ — старо Мариово, со своите арамии.

Совршена едноставност која маестрално ја впрегнала најсложената сложеност на мислата (и на јазикот!) во јаремот на делничниот, обичен, најобичен збор со кој на јазикот му се враќа она што му се зело...

Натпреварот, како што гледате, продолжува, опуштањето и млитавоста се дозволени при вакво водство, а сетики не се земаат за големо зло и честите буричкања по сеќавањето како минатото да е сегашност и како спомените да се за најаска, а нам на Македонците, најголема најаска уште ни е меѓусебната пизма и само таа нѐ надживува сите нас.

- Е па, дали блазе си ми или еба си ми, како ќе се земе.

Негативни искуства: потребно е одредено искуство за да се натера жапчето да пушти сок и да се знае колку е доволно да се земе.

Татко ја запозна мајка по враќањето, се верија, брзо се зедоа.

- А за колкаво значење станува збор? - се вознемири таа.

Ја сметав дури и за многу значаен залог.

Не сум сигурен колку една ваква последица, каква што е спречувањето да се појави насмевката, може да се земе како причина што ќе разјасни одредени случувања, но знам дека токму појавувањето на твојата насмевка на моето лице, ја чувствував како обврска. Како еден вид аманет.

- Да приумрев немаше да узнаам дека и на мртвите им се зема мерка.

-А потоа, не мора на таквите приказни да им придава толкаво значење – реков кога ми ја донесе новоста за генералската ќерка.

Води сметка само за едно, дека работата е итна - реков.

- Не смее секое нашепнување да се зема здраво за готово - ѝ реков.

Слушни го ова: „ЛАЖИЦИТЕ, НОЖЕВИТЕ, СОЛАРНИЦИТЕ И ПИПЕРНИЦИТЕ НЕ СЕ ЛЕКОВИ. НЕ ТРЕБА ДА СЕ ЗЕМААТ ПО ЈАДЕЊЕ.“

Потем погледна во записот на карпата и рече: „Писмото е слатка, но смртоносна работа, како и медот и виното, и другите неотровни сластија, ако во неумерени количества се земаат.

За мародерство и најмал белег на недисциплина, за обид да се земе парче леб од куќа на селанец, за недостаток на дури и на една порција за некој од борците се одеше под ѕид.

Оценките варирале меѓу 35 - цифра дадена од страна на валијата, и повеќе од 300, што треба да се земе за точна доколку би им се верувало на повеќемина Европејци, главно Германци и Австријци што живееле во западните делови на градот, каде што живеело егзархиското население.

Во паркот спроведоа чешми и вода можеше да се зема од нив и за перење.

На конференцијата ќе се земат цел ред мерки во полза на македонските народности.

Но, ако се земе во обзир дека политичарите, партиските вождови нудат нешто повисоко, далеку од лажливите изрази на сцената, тогаш немаме ништо против нивната театарска инсуфициенција.

Но жена му Профимица го успокојуваше: „Не брани им на децата нека се земат“.

Се зеде на себе, не прекинувајќи си го својот вресок.

Насити му се, скини го - убавината еднаш се дава и се зема.

„Што да правиме, децата си се засакале (читај: студентката останала трудна), нека си се земат.

Веќе три дни не ми доаѓа ништо од далечината.

Да му речам на Луис Марија: „Да се земеме и да ме однесеш во Будимпешта, на еден мост каде што има снег и некој“.

1 Во својот поговор 1 раскажувачкото творештво на Живко Чинго (поговор) стр.138 кон избраните раскази на Чинго, Петар Бошковски, доаѓајќи кон поентата на своето разгледување, го истакнува тој квалитет на прозата на Чинго: „Не знам колку може да важи за општо правило дека литературата треба да се чита на глас, но во случајот на прозата на Чинго таквиот начин на контактирање може да се земе како пример на совпадливост.

И ве молам, давајте му кураж... Многу е плашлив. Откако се зедовме, само се плаши...“

Кога врските меѓу нив зацврснаа, кога видоа дека еден на друг си требаат, таа му предложи да стапат во брак, да се земат.

Не запознаја, и родителите решија дека треба да се земиме.

Само, одвреме-навреме, ако се земе тоа за порок, играше покер со своите најверни пријатели во градот, верскиот муслимански поглавар Афз Б, угледниот турски интелектуалец и учесник во војната Мустафа С, во еден период министер за земјоделство во првата повоена влада на Народна Република Македонија, како припадник на турското малцинство.

Ако пак слушнам дека пак се зема муфте, жими душите на моите предци, ќе бидете жигосани за да им служите за пример на другите! !

Османлиите заминаа, муфте системот си остана на Балканот!

Еден ден му предложи да се земат, да се венчаат.

Како што посочи во една прилика Максим Горки – „права не се даваат, права се земаат.“

За завеса се зедоа чаршафите од архиерејскиот намесник, дедот поп Глигорија, а публиката стоеше на она сретсело на чаирот, каде што играа на Велигден витолишките моми и ергени.

Дури се водеше овој разговор, Илко седна под оган на столчето, а Стојо предложи каде утре да се ора, колку семе да се земе.

Тоа е позната стара работа превркнам — препукнам прегач — особена унечка со телови прегос — денот после венчањето кога се пие блага ракија предотина — прежда преѕалувам — претерувам во нешто пресек —ѓутуре (спаилакот се зема ѓутуре без да се бројат снопјето) прид — пари за невестата без кои во Мариово не ја даваат родителите девојката прикрепник — мажот ми (мојот прикрепник) принова — новородено дете припрто — кусо време проведи ме (од кучката) — одбрани ме провирач — камен со дупка преку која се провираат болни и бездетни жени проводија — подарок во пари на невеста и мало дете пролетнина — пролетни посеви промрткам — не се согласувам, си пишманам проскомидија — дел од црквената литургија прочврча (сланината) — се испржи пцалт — црквен пеач пувка — врста печурка, габа која е мека и пувка кога ќе ја стегнеш со прстите пупулче — младо девојче, пупуљак пупурник — кржлаво дете, рахитично пурде — име на машко дете дури да го крстат пуст — ничии, без стопан.

Особено кон напорите и обидите да се земе приватно и уште еден клас.

Ние весело се насмеавме... – Не е за смеа, не е за смеа, мили мои, војна беше, како да се земе! Војна на нашата земја.

Остануваше Мајка да му го покаже на Татко инвентарот на предметите што требаше да се земат.

Така му велеше баба на дедо кога се зедоа Мајка и Татко, откако го виде чеизот.

Ве предупредуваме дека извештаите без точни податоци за името, презимето, датум на раѓањето точна адреса и националноста, не ќе се земаат во предвид.

Затоа е неопходно да се земат сите нивни различни значења; потоа на тие што ги водат законите да им се даде она значење кое најмногу им одговара, имајќи го предвид предметот на расправата...“

На дванаесетата страница следуваше практичниот запис За варење самварен сапун...се зема 10 килограми чист лој се клава во казанчето а после се зема 2 литри и ½ вода и се растворва во водата 1 и ¼ камена зода и се турва од таја размлачена вода во растопениот лој и тоа се кува еден сат после еден сат се турва уште 5 кгр и цела вода се остава да вари 2 сати а сетне се фрљае 2 – 3 грсти сол...

Тие кредити можат да се сервисираат само под услов да се земат други кредити, а тоа можеше да мине само затоа што како првобитен капитал беше прифатена една вештачка вредност, па тоа овозможи однапред да се задолжиме така што беа прифатени хипотеките на кредитите за коишто требаше да гарантира првобитниот капитал.

КЕВА: Крцна?

Јунаштина на заем не се зема, а ни со пари се купува.

Ми се зеде сонот, што се вели, и не можам да си го вратам. 70.

— Не знам, му враќам, ми се зеде сонот.

- Страшно е да се зема мито, - одговори тој.

Покрај сѐ, ние заедно со Мане Шнајдерот работевме за движењето, а јас си размислував ако одиме во партизани и ако останеме живи, можеби животот ќе се измени, па тогаш можеби и ќе се земеме.

Јас веднаш како санитарка му ја преврзав раката, а тој ми рече: Сега, нема ли да ми кажеш дека ме сакаш, а јас му одговорив: Ќе се земеме ако останеме живи.

Таквите луѓе не плаќаат наметок ни житен, ни вински, ни месен, ни сирен, ни затвор пазат, ни гласници бидуваат, не се дозволува што било да им се земе - било коњ, магаре, вол, а и државна такса не плаќаат, ниту глоба на кој било чиновник, како и самоволно да бидат апсени поради клевета, непослушност или друго, па и никој да не им суди, зашто на ваквите луѓе им суди само манастирскиот суд и игуменот.”

Немам јас некоја голема мака, ако не се земе онаа најголемата што ме јаде.

Или навреме се плашиш еден ден имотов да не се земе за некој тимар, за оние што им ги даваат за служење во турската војска?