ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

По оваа несреќна околност, Божиновски се решава да ја тужи битолската експозитура на „Кјуби“ АД за осигурување и реоси- гурување, за неисплатениот „минат труд“ без да бара враќање на работното место.

Поучен од претходните случаи на вработени кои тужеа за изгубените работни места и кои добија, по што беа вра- тени на работа, но притоа во знак на одмазда им беа поставувани „невозможни“ услови и/или беа прераспределени на места надвор од местото на живеење – тој беше решен да си замине од компа- нијата, но да го побара сето она што му следуваше за последните три години (оти паричните побарувања од плата застаруваат за три години).3 За да има доволно докази, тој првин се обраќа до компанијата – со Приговор дека неправилно бил отпуштен со повредени материјали и работнички права – по што, тој добива повратно Писмо како одговор кое, пак, понатаму во парниците го приложува како доказ.

Божиновски не потпаѓа на овој притисок и одлучно одбива да ја потпише изјавата – за која верува дека е класичен случај на уцена – со објаснување дека веќе води спор со компанијата, и дека таквата изјава би била целосно невистинита (т.н. лажна изјава).

Башевски како да се надоврзува на Селимовиќ, но додека Селимовиќ го воведува ликот на Хасан, кој верува дека спасувањето на братот не може да се доведува под прашање заради виша правда, туку дека правдата може да се оствари само преку поединечното спасување, т.е. дека универзалното го нема, ако го нема во поединечното, во Бунар нема позотивни нишки на ликови чија етика не се доведува под прашање.

Знам, меѓутоа, што правев за тоа време, каде и како живеев тие осум години, но тоа го знам апстрактно, делумно како некој друг да ми раскажувал спомени во кои верувам, но кои всушност не ги поседувам.

Во тој однос јас сум конзервативен и патетичен романтик кој верува во “божествената” мисија на уметноста и како таков се обидувам што е можно повеќе да ги неутрализирам идеолошките слоеви во моето дело, најпрво со хумор, цинизам, иронија, а понекогаш - зошто да не? - и со сарказам.

Кратил бил екстремен хераклитовец кој верувал дека сѐ е во состојба на постојан проток; а ова “сѐ” ги вклучува И значењата.

Според традицијата, Кратил ја сфатил поентата И на крај не сакал да каже ништо, туку само мавтал со прстот. 62 Margina #11-12 [1994] | okno.mk Сепак, ситуацијата со Дерида не е сосем иста како онаа со Кратил.

Проблемот е сличен на оној во кој се најде Кратил во истоимениот Платонов дијалог.

Тоа беа тие други зборови: разновидни И секој на посебен начин своеглав А ги прибра од исто дрво (од една дарежлива овошка, со стотина гранки можеби И уште со по стотина гнезда на секоја гранка И уште со по стотина стотици зборови во секое гнездо) Испилените слогови и расплаканите букви од крошната Лично ти ги подаде Вистината, со насмевка На оџачар кој верува дека раздава среќа.

Тешката, влакнеста рака, за која верувам дека е со неподвижен прст, се подава кон чашата...

Реков дека мислам дека секој кој верува во „татковинска“ уметност е идиот.

Оние пак кои веруваа дека записот е во врска со царот Јудејски, Соломон, поделени на две војски беа: некои записот го сврзуваа со богоугодниот, а некои со развратниот дел од животот на пресветлиот Соломон, оти, кажано е за него, во книгата Сирахова: „Соломон се зацари во мирни дни, зашто Бог од сите страни мир му подари, за да изгради дом на името Негово и да подигне светилиште вечно.

Како и да е, сега морам да напишам различна книга, зашто веќе читам некои критики кои велат, „Па, ова е добро, но претставува само уште повеќе од истото“.

А фрагментите се многу повеќе демонски и похумани, одразувајќи ги културните очекувања.

Така вуду- окултистите во Спроул, кои веруваат дека преку Матрицата контактирале со вуду пантеонот, всушност се соочуваат со овие фрагментирани елементи... Margina #32-33 [1996] | okno.mk 67

Сите кои веруваат дека ќе бидат бесмртни преку она што го создале – сеедно дали се тоа децата што ги изродиле и кои преку својата крв ќе ја пренесат нивната крв, или пак тоа се уметнички и научни дела – сите тие ужасно се лажат дека така си ја обезбедиле бесмртноста.

Еден човек се прашува за своите мисли: „Кој го мисли ова?“

Дека бесмртноста во која веруваш не е бесмртност – туку бескрајно одолговлечување на твојата умирачка.“

Има луѓе кои веруваат дека мислите што минуваат низ нивната глава не се нивни.

Понекогаш тие игри изгледаа како лежерно потсмевање: кога некој кој веруваше дека е Казанова, го прашуваше за неговите љубовни авантури, или некој кој тврдеше дека е Наполеон, го прашуваше за неговите воени походи.

„Нека е така,“ рече брат ми. „А дури и да е така, целото твое обвинување дека јас си го гонам стравот од смртта со вербата во бесмртност на моите дела, не докажува дека бесмртност на душата навистина постои.“

Понекогаш тие игри беа измачувања, кога доктор Гете ги негираше исказите на оние пациенти кои опсесивно зборуваа за блиските кои ги загубиле, или кога на Ханс, кој секогаш кога ќе го слушнеше зборот „зошто“, удираше со главата од ѕидот, упорно му го поставуваше прашањето: „Зошто удираш со главата од ѕидот?“

Знај дека сето тоа е создадено во материја, и еден ден материјата ќе згасне, ќе исчезне.

Затоа, во својата ни најмалку декларативна поетика, авторот е толку самосвесен за творештвото како свест за оние предели за кои веруваме дека се вечни: „Со моето сведочење во вид на писание дека некогаш сум бил, всушност, јас и посведочувам дека сѐ уште сум жив, но дали на овој или на некој друг свет, не знам“ (Писание за ѕвероглавите и мојата смрт).

На трагата на религиозното чувство Кроткиот тон во кој веруваме, и потрагата по вистинитоста која ја надраснува и самата стварност, нѐ внесуваат во еден ексклузивен раскажувачки свет во кој царува онаа старовремската побожност која со векови била стожер на нашето битие.

Некој велат оти го застрелале властите за да им биде пример на другите кои верувале во некоја невидлива сила наречена Бог, а кој верувале оти Бог е на земјата и оди меѓу нив и дека секое село и секој град има по еден свој Бог којшто можат да го чујат и да го видат.

Кога таа вечер си одеше накај дома по градските улици кои бликаа со живост, како на само десет километри оттука да беше Лас Вегас, а не фронтот, очите му беа насолзени – што од студеното ветре што доаѓаше некаде откај планините, што од чувството дека сите што ги знаел и во кои верувал некаде заминале, та останал само тој, сосема сам на некое непознато место, опкружен со туѓинци со кои никако не може да се разбере.

А сепак, истовремено, тие се сомилосни, понизни, праведни и можат несебично да љубат, да проштаваат и да дадат сè, дури и да го жртвуваат животот за нештата во кои веруваат.

Неговите, како примерни граѓани на една држава во која веруваа, со години штедеа „за децата“, како што секогаш велеа.

Очигледната способност на Холандовите симулации да ја одразат природата го привлекла интересот на една мала група на економисти, вклучувајќи го Брајан Артур од Универзитетот во Станфорд и нобеловиот лауреат Кенет Ароу кои веруваат дека економиите можат исто така да бидат разгледувани како сложени адаптивни системи.

Тргнаа заебанции, кои верувам дека ги правевме ние, а не Американците.

- Сега Срцка, кажи ми ја поентата на разговорот, кој верувам не е завршен.

- Слушај Срцка, имам еден предлог од кој верувам ќе имаме корист и двајцата.

Гневот од мојата несреќна околност да сум ваква каква што сум. * * * "Благословени се оние кои веруваат, а не виделе!

Јазол од неразмрсиви врвици за кои верував дека се рамни и бескрајни.

Идеалите на оптимизмот кои најсилно ферментираат во младоста, во кревката душа која верува во сите можни апсолути, кои ги пластев учејќи ја и читајќи ја француската книжевност и филозофија низ нејзините доминантни преставници, кои во мене ја извишуваа моралистичката крива, картезијанската логика, откако го открив Сјоран започнав да се сомневам во нив.

Филозофското дело на Емил Сјоран го открив уште во раната младост.

Како да беше на брегот на своето молитвено место, а Езерото, нејзиниот храм на надежта, некаква божја сила во која веруваше само таа дека еден ден ќе ги стаса своите.

Меѓутоа, генерацијата југословенски амбасадори која заминуваше во 80-те години на минатиот век на највисоките дипломатски мисии и на која припаѓав со своите четириесетина години, заминуваше кога сите идеали врз кои почиваше федерацијата, со исчезнувањето на нејзиниот творец Јосип Броз Тито, тивко се губеа, остануваше само по некоја трошка од тие идеали, која најмногу се откриваше во неврзаните земји, кои веруваа повеќе во Југославија во тие времиња отколку самите нејзини жители во неа.

Дури го жртвува и својот син за големата света кауза во која веруваше по цена на многу жртви.

Кога во далечната 1943 година ноќе со еден стар семеен чун ја минавме границата која беше означена под Езерото, според легендите во кои верувавме во детството и чувана од еден змеј, границата меѓу родната земја и среќниот егзил на другиот брег, ние бевме осудени на клетвата дека нема враќање од егзил.

За секој клуч постои некаква брава, но секоја брава си има своја историја...

Ликот на таткото, најавен (заедно со библиотеката) како клучен лик и во претходните книги на Старова, е еден посебен тип на чудак, речиси алхемичар, кој верува дека сите книги од неговата библиотека, ако се прочитаат според една и само една точна синтакса, го кријат клучот на балканското историско проклетство, во кое егзилот е неодминлива судбина.

Својот интелектуален содружник, Климент Камилски, овој Татко го наоѓа сосема случајно, во една партија покер (прекрасна метафора за балканските односи), и во него наоѓа силна потпора за својот животен, метафизички проект: да се изработи историја на падот на империите на Балканот, а причините да се најдат во јазичните супстанции.

Тие разменија на крајот неколку мисли за тишината и зборовите: Извлечи од заборавот зборови кои ти се чинат посилни од тишината.

Татко понесен од овие идеи од своите книги за јазиците, влегуваше скептично во новата мисија, за разлика од Климент Камилски, кој веруваше дека опасните османизми, не само што ќе ги ослободат балканските јазици од непотребната агресивна конотација на некогашната Империја туку ќе отворат и простори да се откријат зборови и кованици за нови значења.

И Татко и Камилски, во вистината на тишината на нивните библиотеки, во која веруваа дека е содржано суштинското, подземаа сила, здив и храброст за да се справат со надворешната балканска врева на животот.

Дури и од најскромниот член на Партијата се очекува да биде стручен, работлив и дури и интелигентен во извесни тесни рамки, но исто така е неопходно тој да биде и фанатик кој ништо не знае и кој верува во се што ќе му се каже и чии преовладувачки расположенија се стравот, омразата, додворништвото и оргиастичниот триумф.

Беше убедена дека, преку читањето на книгите, ќе го открие тесниот премин за кој веруваше дека води од овој кон оној свет.

Немаше време ниту да ги тргне неколкуте книги на Сталин и за Сталин, од својата библиотека, со кои веруваше дека ја штити библиотеката од непредвидливите натрапници во библиотеката, ги штити сите други книги, вклучувајќи ги светите книги на Мајка.

Толку беа внесени еден во друг, (или мракот го создаваше тој привид), па на Анастасија ѝ се причинуваше дека настојуваат да ја испијат еден од друг сета слобода за која веруваат дека им припаѓа, дека ја поседуваат!

Да ми го објасните присуствоото на двете жени при Непознатиот.

Му реков дека од него очекував да ми помогне да ѝ го допрам лицето на вистината во која верувам.

Неа не може да ја пополни ни присуството на нашите блиски: мислам на оние што трагаат по ведри доживувања за да нè разонодат, ниту пак оние другине, кои веруваат дека ќе нè сторат среќни нудејќи ни неизмерни количини спомени.

Дури и поединците кои веруваат дека се надарени со ваква дарба мислам оти треба да се бараат помеѓу помладите?

Оној кој остава во убедување секогаш е понадмоќен од оној кој верува или присилува на верување.

Така тајната на философијата може и да не биде во себепознанието, ниту во сознавањето каде одиме, туку да одиме каде што оди другиот, не себе да се сонуваме, туку да го сонуваме она што другите го сонуваат, не да веруваме во себе, туку да веруваме во оние кои веруваат.

Може повеќе и да не се биде способен за вера, но да се верува во оној кој верува.

Само што тие звуци ќе бидат неподносливи тишини, тие зборови ќе бедат крвави дождови, а тие погледи сиви сенки, рушевини, висечки градини во кои верував дека ќе го живеам сонот, а сега гнијам, умирам, немоќна пред стравот да признаам дека тој сон беше страст, импулс, желба, глад за моќ, но не и судбина.

А кој верувал некогаш дека и со душманот од иста чаша ќе пиеш вода?

И зошто луѓето кои веруваат во истиот Бог не престануваат да се мразат и да се убиваат?

Навистина, правоаголникот во Tu m' им е соседен и на раката што покажува, како пародија на божјата рака на Микеланџеловата „Создавање на Адам” и на trompe lќoeil процепот кој верувам, е симбол за бесконечноста и четвртата димензија. (Бидејќи го покажува мрачниот простор зад платното, симболиката е многу силна: ако гледате во сликата како во светот што го создал уметникот, просторот зад него може да се смета за друг свет, друга димензија).