ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

5.  Работодавачот потребата од работници ја обезбедува преку: 1) огласување на јавен оглас во дневниот печат на товар на работодавачот; 2) објавување во службата надлежна за посредување при вработување, без наплата, во согласност со закон; 3) посредување на службата надлежна за посредување при вработување 68 преку упатување на лица за вработување од евиденцијата на невработените лица и 4) агенција за посредување при вработување со наплата од работодавачот, во согласност со закон.

Во јавна установа, јавно претпријатие и друго правно лице што врши дејност на јавна служба, орган на државната управа и орган на единицата на локалната самоуправа – потреба од работник се обезбедува со објавување на јавен оглас во најмалку два дневни весника од кои најмалку во по еден од весниците што се издаваат на македонски јазик и во весниците што се издаваат на јазикот што го зборуваат најмалку 20% од граѓаните кои зборуваат службен јазик различен од македонскиот јазик (чл. 22, ст.1 и 3 од ЗРО).

Натаму се раскажува како Константин во Херсо­нес пронашол човек кој го зборувал роскиот јазик, стапил во разговор со него и прилагодувајќи се кон неговиот јазик започнал кон својот говор да при­менува разни букви, така што набргу читал и пишувал на роски, на што „мно­гумина се чудеа“.

Согласно со извадокот од житието, во текот на Ха­зар­ската мисија Константин го посетил Херсонес (на Црно море) и пронашол таму Евангелие, напишано со, како што вели житието, роски букви.

Според она што го зборуваат, сѐ зависи од таблетата. Ако вечерта била убава, тоа е затоа што таблетата била добра.

„Но, луѓето им даваат на дрогите преголема важност.

„Финансиски, господине Салтиел”, му соопштува со доверлив тон Максимилијан Мертен и погледнува во подофицерот Мајснер, еден левантски Германец кој грчкиот јазик го зборува како вистински фанариот, интелигентен и способен, без одвишна емоција, во кој стекна таква доверба што напати го доживуваше како сопствено второ јас.

На немилата ситуација, да не должам понатаму, ќе ѝ ставиме крај со вкупниот откуп за нивната слобода, што успеав да го издејствувам пред воените власти”, полн со ентузијазам им објаснува д-р Мертен на соговорниците од Координациониот управен одбор и претседателот на солунската еврејска заедницата Сабетај Салтиел.

И татко му тоа обично му го зборувал, „џукело една”, но ако сега обратно го прочитаме зборот, тогаш тој значи бог (dog-god). Frater Neo Во тоа време Lazer повеќе личеше на бесно куче отколку на мирен лав.

Керадер тоа го зборува како вистина по ѓаволите сакам да речам тој ја уважува таа свиња - дури беше еден од главните педери заборавив како ги викаат таму преку со оние Италијаните после големата војна замисли ги само тие дибеци кога го здогледале како го мота тоа црево долго пет стапки еден ден - само сакал да го извади проклетиот боздоган вели Керадер - па тие помислиле мора да е педерски бог-на-боговите или такво нешто и сакаа да го вработат или како тоа се вика добога е па Морт сфатил дека тоа не е толку бедна работа знаеш подобро отколку со него да вадиш нафта по Арабија или да затнуваш дупки по холандските насипи како што досега правеше таа свиња останува таму некое време и тие момичиња таму во тоа италијанско место го мачкаат со ежова маст и маслиново масло и сите заедно работат како весталки девици го соблекуваат таму на полињата и ги прскаат нивите и го истакнуваат Морт вели дека тој вели тогаш најмногу се приближил до онаа вистинската работа жими сѐ! да умреш од смеење! и тие му носат сѐ некакви остарени тетки и пензионери тој ги распорува како со некаква зачудувачка еутаназија за стари госпоѓи и ги благословува сите нивни ебани раѓања гмечејќи го својот член дури по малку и копајќи од страна на бунарот но ќе се распичка со римокатолиците затоа што не е обрежан па тие сакаат да го млатат но Морт вели не и тие не можат да му пријдат кога го има тој огромен овен па со него изведуваат чудо и му го збрчкуваат стариот стојко со света водичка и му го загреваат семето па тоа ги спржува полињата а еден ден дури запалува некој проклет вулкан и тој мој боже! не губи време стварта да ја префрли преку рамо и оттаму фаќа магла жими сѐ! но сега ко што велам таа ситна лирика е покојна и отпеала и тој се вози горе-долу со лифтот како и сите ние еве сега влегува во тој проклет кафез покрај нас куп гадови што се заебаваме со онаа малечката што управува со тој смртно опасен лифт некако чешајќи го својот набрекнат задник кобојаги случајно и мил боже како само се унервозува и пренемага белки пола од нас се брани пола привлекува играјќи се со тоа зуење на рачкат и летејќи угоре низ тоа зградиште и баш тогаш стариот Керадер жими сѐ тој понекогаш стварно изненадува таа шизната свиња ја мерка нејзината пурпурна сукњичка и што велиш! малечката воопшто не носи гаќички! нешто преубаво батка сакам да кажам слатка праска распукана пред туѓ овоштарник и кутриот стар Морт тој кобојаги малку се клешти малку навредува и за момент ние другите не гледаме во што е работата околу што целата узбуна меѓутоа тогаш таа неверојатна работа одеднаш испаѓа и се ниша токму под неговата брада како ебено божјо око жими мајка а тогаш ете тој голем откачен боздоган и мој батка се грчи тој и кине како проклетата секвоја кога паѓа богаму и го погодува стариот Керадер трас! и тој паѓа право на подот! неговиот најдобар пријател и таа мала бедна момичка таа фрла поглед кон тој невозможен член што кружи наоколу и удира по ѕидовите па таа сосема паѓа во несвест и жими мајка се струполува право врз онаа рачка на лифтот и за секунда батка помислив сите отидовме по ѓаволите 15

Средбата со вас ме наведе да се почувствувам како патник којшто се загубил во земја во која никој не го зборува неговиот јазик.

Десетарите ги собраа луѓето и тргнаа по војводите, а мракот веќе падна.

А селаните знаеја дека Толе никогаш не се шегува, та не му тежи умот да го направи ова што го зборува, толку повеќе кога утре ќе ги нема агите да го бркаат.

Во својот заклучок ќе истакне дека е потребно кога ќе се создадат погодни услови да се спушти на слепо британски офицер кој го зборува јазикот, кој има извесно познавање на земјата и лични контакти. 68

Ване ја слушаше, не верувајќи во она што го зборува.

Посебно ми се допаѓаше она што Жид го зборуваше за Протеј, невино поистоветувајќи се со него.

Сето тоа ме восхитуваше, а инаку пишував лоши песничиња што ги објавував во северноафриканските списанија; водев и “ин­ти­мен дневник”.

Дождот е благодет. Нека наврне, нека... - зборуваше старецот и изгледаше како веќе да не зборува за луѓето, туку за себе, а и како да беше начисто дека тоа што го зборува не допира до нив.

Кутриот дедо Димо! Свесен беше дека многу малку од она што го зборува допира до свеста на дедо Иван, но со ништо друго не можеше да му помогне.

За оној којшто го зборува францускиот јазик овие фрази ќе звучат бесмислено, но, гледачот сепак ќе се обиде да се занимава со нив онака како што обично го употребува јазикот.

Обидувајќи се да го приближиме лингвистичкиот аспект на Дишановите дела на оние кои не го зборуваат францускиот јазик, ја отфрлив вообичаената метода на преведување и титлување на извесен број англиски зборови врз оригиналниот филм.

ПАНДЕ: Така е, сето тоа што го зборуваш е убаво, само, една наша стара поговорка вели: „Додека не скокнеш не вели — оппа!“

Слушам го зборуваат дека за пари на многумина им потпишувал дека биле борци.

И тој меѓу нив се чувствува како дома, го зборува нивниот јазик, ги вреднува нивните умешности и го цени нивниот труд.

Вознемирените очи на Рози бараа во лицето на Кети да најдат знак дека она што Милан го зборуваше се само фантазии на еден старец, но во благородното лице на Кети, во нејзините очи, прочита потврдување на сето она што го кажуваше Милан.

Едно време вие гледате по него и во себе си го велите она што го зборуваат сите негови жртви, токму: „Каков е овој, сепак, загадочен човек!...

На крајот уште ќе ве погледне крајно внимателно, потоа ќе плукне пред себе и ќе си замине.

Најголеми добитници од овој тренд да се претставува културната различност како невина и безопасна разновидност се оние маргинализирани групи што сè уште го носат тешкиот товар на некоја стигма и чие однесување во јавноста, затоа, и натаму предизвикува силна и широка одбивност: Афроамериканците кои си го зборуваат црнечкиот англиски во белечко друштво, геј-мажите што се бакнуваат на улица, буч-жените што заземаат лидерски улоги и наметнуваат авторитет над мажите или лицата со посебни потреби кои со тешки маки и упадливо се трудат да совладаат некој простор што не е скроен за нив.

Учењето човечки јазик е почеток на акултурација и социјализација.

А има и цело множество геј-мажи, на различни возрасти, кои се длабоко опитни во машката геј-култура, кои изгледа се родиле во неа и кои го зборуваат јазикот на геј-сензибилитетот како да им е мајчин.

Културните групи ковенционално се идентификуваат во однос на јазичните заедници.

Самото поимање на културата, особено во неговата класична, антрополошка формулација од деветнаесеттиот век, претпоставува средишна, дури и основоположничка улога на јазикот.

Употребата на јазикот ги исцртува границите на културата: култура, во најмала рака, се состои од поединци кои го зборуваат истиот јазик.

-Ако сакаш да запознаеш некого, слушај го што зборува: тоа што човекот го зборува (она што како збор излегува од устата) доаѓа од умот, а е наталожено во срцето.

Ќе ти кажам дека мене не ми е битно: Како се викаш, што работиш, како заработуваш за живот, дали некаде членуваш, како се облекуваш, каква музика слушаш, колку години имаш, во која фирма работиш, како ги трошиш парите, кој јазик го зборуваш,колку си висока и тешка...

Но грчкиот го зборуваат скоро сите Албанци на возраст од 18 до 70 години.

Тука се зборува влашки, грчки и постарите жители, го зборуваат локалниот македонски дијалект.

Туа – мешајќи го костурскиот говор со македонскиот литературен јазик - од купчето оддели неколку исечоци од весници – пиши како ние тој ден дадовме заклетва дека нема да си го зборуваме нашиот јазик.

Во кафеаните најмногу си го зборуваат јазикот на прадедовците што не го разбираат денешните Грци, а дома го зборуваат јазикот на земјата каде им останаа корените.

___ 24 Во својата татковина одат. Во татковата земја! Не е ли така? 25 Тука е Грција. Тој јазик да не го зборувате. Да зборувате грчки. 26 Ντοπιος – (староседелец) така Грците ги викаат Македонците во Егејска Македонија.

Италијанскиот во Драч го зборуваат скоро сите постари жители.

Бидејќи го зборувал јазикот на таа област, Гарсиласо е во состојба да доведе во прашање добар дел од она што тие историчари го напишале, но тој тоа го прави секогаш инсистирајќи на секундарноста на своето дело.

Дерида се осмелил да укаже, на сложен начин изложен овде, дека Борхес е еден од неговите извори; дека претставникот на скорешна, маргинална литература се наоѓа внатре средишната традиција, нагризувајќи ја, а пак и правејќи ја можна.

На неговите текстови им претходат текстовите на шпанските историчари, усмената историја на Инките која му ја обелоденил еден од вујковците (замена за татко), христијанската историја, за која тој тврди дека во својот судбински облик го вклучува Перу.

Бидејќи го зборувал јазикот на таа област, Гарсиласо е во состојба да доведе во прашање добар дел од она што тие историчари го напишале, но тој тоа го прави секогаш инсистирајќи на секундарноста на своето дело.

Јас реков тогаш дека таква е вистината, којашто не ќе им се бендиса на мнозина, но јас не можам да го зборувам она што ќе му се бендиса на некого, туку она што е свршена работа, со која порано или подоцна ќе треба да сметаат јужните Словени, па затоа е нужно да се знае новото течење сред Македонците за да се определат јасно односите на јужните Словени кон него и да се избегне бесполезната и штетна борба помеѓу нив.

Тогаш за првпат разбра колку нешата се смениле, оти му беше тешко и непријатно да го зборува јазикот што (сѐ уште) совршено го познаваше.

Понекогаш му се чинеше дека нивниот јазик го зборува подобро и од својот и македонските зборови сосема природно му доаѓаа кога сакаше да каже нешто, дури и пред оние на неговиот мајчин јазик.

А тие тоа пак му го зборуваа. И еден ден Скрче му го забуца куршумите на Грдан.

Но му дојдеше ли писмо од дома или од неговата саканица Царјанка, му јавија ли дека има свадба в село, ум немаше во главата; како зашеметен, како споулавен шеташе низ касарната; ниту му се јадеше, ниту го редеше на ум она што му го зборуваа на вежбите.

Она пладне, кога војната беше оттатнета, а нејзините сенки сѐ уште стоеја во изгорените куќи на нивното село, и во разурнатите мостови, и во разодградените плотишта, а по селските сокаци се тркалаа празните картонски кутии од УНРРА, и селаните се облекуваа во половните американски карирани виндјакни со неминовната црвена шарка, и кога двете селски бакалници беа прекрстени во Кооперативни сектори, а секој нивни ден се завршуваше со по една фронтовска конференција, на која тие по двајца-тројца продолжуваа да се запишуваат во Задругата; она попладне, во кое исто така мнозина, продолжувајќи да немаат доверба, а и Змејко беше меѓу нив, обично молчеа, за сето време, сите тие денови, и додека се меткаа по цел ден по средселото, а и вечерта на конференциите, а дури после си се разотидуваа кон дома; она попладне, кога ќе им станеше чудно ако речеше некој дека оваа вечер нема да има конференција, толку чудно и толку пусто, што дури и самите би ја закажале неа, она додека исчекува задружниот курир - поранешениот пандур, - пак да притропа со барабанчето по сите мегдање од селото и се чудеа што уште го нема; во таа тишина, во која стоеја зачмаени на средсело сите мажи, а меѓу нив само ретко ќе пробечеше некој глас, кој можеше да бара или огон, или тутун, кој ниеднаш не кажуваше ништо повеќе: тоа пладне, во кое подоцна се насобираа сите крај една лимузина и еден џип што пристигааа од градот, носејќи уште една од сите оние делегации, што доаѓаа на конференциите и постојано им го зборуваа сѐ тоа пак тоа, сега од колите излегуваа луѓето и се поздравуваа со селаните со онаа неприфатена, одгатната фронтовска желба за приближување и Змејко уште на прв поглед го препозна онојго.

Тоа најмногу го зборуваше Толе Грнчарот од Вранештица.

А другото што го зборувавме пред малку, за парите де, на никого ни половина збор.

Дајте ми го тоа, браќа душовадници, и ако постапите така, ни мојот сакан господар ни пак јас нема да ве прекориме дента кога ќе се сретнеме пред Господа.“

И тогаш низ телото на младата жена поминале трпки, а нејзините молежливи очи упатиле поглед што го зборувал истото што би го кажале и подадените раце.

Изгледам наивно, меѓутоа, еден многу интелегентен човек треба да внимава на тоа што зрачи од моите очи, а не на тоа што го зборува мојата уста.

Продолжи, свесен дека тоа што го зборува мора да звучи истовремено и неубедливо и претенциозно: „ Ние мислиме дека постои некаков заговор, некоја тајна организација што работи против Партијата и дека вие сте замешани во тоа.

Оставаше впечаток како да се обидува да го зачува тоа што го зборува како тајна помеѓу себе и телекранот.

Или, ќе исчезнат, ќе го променат изгледот, ќе научат да го зборуваат проловскиот сленг, ќе се вработат во некоја фабрика и така непрепознати ќе си ги одживеат животите во некоја споредна улица.

„Погребот е свечен чин, како и свадбата, како и други свечени моменти“. Постојано го зборуваше тоа.

Твоето тогашно безумство и тоа што тато ти го зборуваше.

Трошчејкин на тоа реагира дека не е можно Љуба ова да го зборува сериозно, инаку би било страшно тоа, тој да создава само за чудовиштето во себе и само за него.

Ти, впрочем, убаво го зборуваш италијанскиот јазик.

Секој ден и јас трчам зад камионите, ги прашувам ранетите деца и чупи да не слушнаа за Ристо мој... чекам книга од него, ама нема...

И слушам: - Господин министере Рендис, вчера во мојот штаб дојде еден војник и ми се пожали дека неговиот татко е интерниран затоа што си го зборувал својот словенски јазик.

Како што велеа мажите што биле таму, даскалот онака горделив, излегол надвор и почнал да му се дере на стопанот: - Како, бре керата, незнамитис ниеден, ти му дозволуваш на син ти да го зборува тој гнасен и варварски словенски јазик?

Местото ни е наше од дедовци и прадедовци и наше да остане. И си отиде.

- А нас не опљачкаа до игла, - дофрли една од жените.

Е, сите беа внимателно вслушани во она што го зборува а се правеа - ништо не слушнале.

Знаеш, сѐ она што го зборувам за него, за Семјон, за рускиот човек што ти беше татко, кој и самиот се чудеше колку е Русин бидејќи мајка му била Украинка а таткото Козак, само е делче или така да се изразам најмалото делче од вистината за него, бидејќи тој, покрај мене помина без да го допрам; тој беше, ете, да не должам, една голема отсутност.

Германската филмска ѕвезда, Ани Ондра (Anny Ondra) одвај зборуваше англиски и бидејќи дублирањето, како денес, тогаш не постоеше, нејасните места ги снимав со помош на англиската актерка Џоан Бери (Joan Barry), која беше сместена во кабина надвор од кадарот и која го зборуваше дијалогот во микрофонот пред себе, додека г-ѓицата Ондра само ја отвораше устата, како да зборува.

Тој ова го зборува додека мајка не проговорува ни збор.

Она што го зборуваше сигурно не го сфатила, ама солзите во очите многу добро ги разбира.

Во мозокот мора да е само тоа што го зборуваат комесарите, партиските секретари, инструкторите.

Јаска, ете, скоро седумдесет и пет години правам, а за такво чудо, некому да му браниш јазикот да го зборува, не сум чул.

НЕМИЧКИ ЈАЗИК- или ластовички јазик е наразбирлив јазик што обично го зборувале луѓето кога не сакале секој да ги разбере што велат.

Колку пати тоа сме го зборувале, си заборавил ли?

Да, бегот цело време ова го зборуваше за него: го ставаше на местото што му го беше одредил како казна.

Чекав тој прв да проговори и се заколнав дка, ако не продолжи со тоа што почна да го зборува, ни по цена да си пукнам од љубопитство, нема ништо да го прашам.

- Нормална сум и тоа како – го повиши гласот тетка ми – ти многу добро знаеш зошто го зборувам ова.

Сомнително вртев со главата. Не бев сигурна дали е тоа што го зборува вистина, или само една од неговите многубројни измислици.

Со брат ми не си никогаш на чисто. Може и да изненади.

Ама прави си како сакаш – во септември никој нема да ти биде крив ако...