ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Оние од кои се откажав да ги пуштам за да заштедам за жена ми да може да продолжи да ги купува сите оние непотребни нешта што жените со толкава сласт ги купуваат.

Но, наеднаш среде тој вриеж од луѓе, вниманието го привлекува продавачот на змии, што ги носи под кошулата, ги гали, ги вади, ги пушта, па оваа морничава глетка конечно може да го натера човека да побара посвеж воздух надвор од „Капали чарши“.

Тие ги запираат луѓето, ќе почнат да се тресат пред нив како мечка кога игра, мемолат, и не ги пуштаат дури не добијат динарче.

Ги пуштавме од раце само тогаш кога од јарешкиот вресок ќе ни оглувеа ушите или ќе нѐ заболеа нозете од клоцање.

Земјата оцрне, Брле и неговите другари мораа да ги пуштаат овците и говедата на паша.

Муарем со трчанка си појде на кулата и му кажа на Адема, дека тој кумитата од Кулевци си дошол и денеска не ги пушта жените на работа.

Ние испитуваме дали овие организми им соодветствуваат на сите биолошки закони, пред сѐ оние на Мендел, а настанатите форми ги подвргнуваме на Дарвиновата морфогенеза, значи ги пуштаме да се развиваат.

А како умен и разбран човек - просветен работник! - секогаш настојуваше да ги усклади желбите со можностите. Така и овој пат.

И затоа ги пушташе широко уздите на својата богата фантазија и лееше такви приказни за невидени и нечуени работи, што ти се чинеше, додека го слушаш, дека се наоѓаш во некој друг поубав свет во којшто не беа тешки ни маките, па ни самата смрт.

Не дека беше имун за елегантност и дека не сакаше да менува повеќе одела, туку просто речено: не можеше да ги пушта нозете повеќе од што му беше чергата.

Во нормални услови тој ги пушташе одвоено од говедата, за да не се создаде турканица, за да не се најде некоја пред роговите на некое од говедата, за да не биде некоја изгазена, но сега не водеше сметка за тоа.

Сите тројца беа осомничени, а во Потковицата тоа секој го знаеше, дека соработуваат со комунистите во Прилеп: собираа пари, обувки, облека, храна и оружје за партизаните, но зашто не можеше ништо да им се докаже, односно зашто имаше кој да го заштитува Ѓорета, деленицата нивни, Божин Дамчески Штркот, кој таму, во Софија имаше своја фабрика за шеќер и врски со дворот, секогаш кога ќе ги затвореа по неколку дена ги пуштаа, а тие, предводени од Ѓорета, пак си ја продолжуваа старата работа.

Вака, со бомбата, изнашле начин како да се ослободат од тројцата наеднаш, но мажите и сите жители на Потковицата отворено се побунија.

Едно утро Белото јоргованче рече: - Веќе е пролет. Ќе ги пуштам цветовите.

Дрво беше Филозофот, дрво што колку повеќе расте, толку подлабоко ги пушта жилите свои во земјата, оти растејќи во височина се смирува пониско, долу оди, а смирувајќи се пониско – се возвишува.

Наместо да ни дадат леб, нѐ бркаа со стапови, нѐ пцуеја и колнеа, ни ги пуштаа кучињата...

Латиноамериканските писатели како што се Гарсија Маркес, Карлос Фуентас, Ернесто Сабато, Варгас Qоса и други, го признаа својот долг кон Борхес по повод прашањето на јазикот, каков што шпанската литература немала пред него.

Заклучокот е неизбежен: Борхес е волшебник на зборови и мајстор на итрини. Margina #32-33 [1996] | okno.mk 217

А Патриша Меривејл, која го споредуваше Борхесовото дело со она на Набоков, завршува со следната дистинкција: “Додека Набоков обично ги пушта своите актери ‘да испарат’ и нѐ враќа во стварниот свет, Борхес ја доведува својата приказна докрај и постојано нѐ потсетува дека обајцата, и писателот и читателот, се ‘творба од која се направени соништата’.”

Таков е и ставот на Апдајк: „Колку и иронично и богохулно да изгледа Борхесовата скриена порака“, вели тој, „составот и методата на неговите остварувања, иако никако не можат да се доловат со имитирање, одговараат на длабоката потреба во современата проза - потребата да се признае итрината.“

Конечно стигнуваат до излезот од тврдината која го оградува градот, портата се отвора, чуварите ги задаваат последните удари со камшици, и извикуваат: “А сега – на слобода!,” и ги пуштаат да излезат низ портата.

Ги затвораат пациентите во простории и не ги пуштаат надвор.

И тие истрчуваат, не знаејќи дека зад нив ќе се затворат градските порти а тие ќе останат отаде тврдината, не знаејќи дека тоа е начинот на кој градовите, на секои неколку години, ги изгонуваат лудите.

Нужда вршат среде просториите, и има измет на подот и по ѕидовите.

Си ги исплакнував очите надве-натри, ги земав дисагите на рамо и ги пуштав недоразбудени нозете надолу по калдрмата.

Утрово, повторно ги пуштаат „Битлсите“, „Let it be“. - Спомњу, некакда, ти играл в какај ета електрическај групи.

Не е доволно да не крадеш самиот, а да ги пушташ другите да го прават тоа.

Остана долго така, со посегната рака, свесен и за плачот во својата подотворена уста, свесен и за натежнатите солзи по своето лице, кои ги пушташе да му се леат сами, а јаренцето ниеднаш не престана да му ги поминува секогаш наново сите негови прсти.

црвената: пламливи, избувливи луѓе: што на ум, што в срце - тоа на уста, за една болвосерка - туриваат каца со мед; им пререче ли нешто, им се пикна во зборот, не ги поддржа, не им одобри - повеќе за тебе не држат, те замразуваат; додека имаат мака на алтан-терезија те држат, кога ќе им помине маката, за старо тенеќе те даваат; само тие како да постојат во селото; соседите ги тераат да ги врзуваат кокошките, а тие кучињата свои ги пуштаат кај што сакаат; кога ќе се впипрат во лицето - запелтечуваат; ако ти е фрлена шега, подбив, мунѕа - од нив е; се зафатија ли со нешто, наумија ли нешто - или ќе го сторат или раката ќе си ја отсечат; жолтата: колебливи во очи, во држење, во однесување; многу сакаат да слушаат, да чујат сè, а ни трошка нешто од себе да речат; во расправиите бегаат, не сакаат тука да се најдат; дома глас не им се слуша, како да не се живи; за мала работа трчаат кај соседите за совет; кога ќе им влезеш в куќи, не ги фаќа паника, ниту брзаат да те почестат; ако дедо им бил говедар, козар, питроп, полјак - таткото и синот и внукот се тоа; по гробиштата кога сите лелекаат и плачат, тие ги гаснат свеќите да не се трошат до крај; секогаш одат со навалени глави загледани во земјата како да бараат нешто што изгубиле или пак што загубил друг; кафеавата: рано легнуваат, рано стануваат; тешки во одењето, тешки во зборот; само за себе живеат; што било, како било - во нив останува; дома со седење те пречекуваат: ќе те измерат: кој си, што си, па ќе станат; за многу работи се прават дека не чуле; она што е нивно не го даваат на друг да се послужи; устата им испушта мед, а срцето пелин; кога ќе им дојде невеста во куќата, или ќе ја претопат - табиетот да им го земе, или клоцата ќе ѝ ја удрат; имотни се, но со прсти стегнати, кајафлии не се расфрлуваат и не арчат многу: дури и кога дечињата наутро ги празнат мешињата, ги празнат во дворот - да имаат што и кокошките да колвнат; избегнуваат кај што не им е по ќеф или кај што шерепере се зборува; жените со плетиво одат в поле, в планина, в црква, на молзење, в град по купување; кога даваат совет, не ти кажуваат сѐ докрај - нешто и за себе задржуваат; ако те засакаат - виделе нешто во тебе што им се допаѓа; кога ќе им се случи нешто лошо во куќата, одмерено плачат; кога се болни, не ѝ веруваат на болеста; со неа шетаат, со неа работат, со неа по веселби одат; ја носат, а гледаат кому да му ја прилепат; розовата (шеќерлијата): чаламџии, фодули, самобендисани, а купи ден - помини; на оро први; те сакаат додека имаат мака; јајце да варат, надвор го варат - да ги гледаат сите; од надвор куќата чиста, паќна, што се вели: азна, а внатре празна; што да се случи во селото - први разбираат; во разговор ќе те префрлуваат од рид на рид, ќе ти тргаат фурки - в очи ќе те лажат; не држат многу до зборот: речи - одречи; ти даде ли нешто, сите знаат; новата кошула ја облекуваат врз старата: кој да види да завиди; први се за гости, за јадење, за пиење, а кога ќе им дојдеш дома - им поминал светецот!

Пилињата ги пуштаме и тие испиштуваат, засркнати од нашите плуканици.

Не му се дели од нас, му навираат солзи, ама ги голта. Не ги пушта на земја, не остава да му се видат... 222

Тогаш без никакви стеги можеме душата и мозокот слободно да ги пуштаме на „пасење“.

Рацете на своите спасители сѐ уште ги стегаше цврсто. Не ги пушташе. Како да се прекоруваше.

„Ти-тум-те-тум-ти-тум“ – оние арапски, десетминутни песни за забава што ги пуштате пред да ѝ се јавите на Џејн, вашата богата тетка.

Ја стегаше преслабата жена, чувствувајќи ја цела, потполна во нејзината прегратка, со радост која се возвишуваше како химна, како гулабите кога ги пуштаат, како распеаната река.

Отворајќи ги очите (можеби веќе врескаше) виде дека се раздвоиле. Сега навистина вресна.

Бароните не се наклонети кон читање на вакви бесмислици, а работниците немаат време, па затоа знам дека ти мора да си трубадур и дека ќе можеш да го разбереш Сем Галовеј.

2.00 Повторно заладува. Претпоставувам дека се спуштам.

Ди-џејот ги пушта Breeders со “Cannonball” и јас морам да играм до самиот крај, а потоа правам уште малку спид.

Одам во тоалетот и шмркам уште две мали црти со завитканата книжна пара од пет фунти.

Се враќам назад, а Ди-џејот ги пушта композициите на Пјер Хенри (Pierre Henri), стар boho фанк со авангарден пискот на синтисајзерот.

Ене“ му покажува низ прозорецот кон градината, „дрвјата започнаа да пупат, да ги пуштаат првите цветчиња...“ и му зборува за убавата природа надвор, како сликар што грд предел зема за мотив, но со сликањето го разубавува.

Иде време за ручок и кметот ги пушта под сенката на дрвото да јадат.

Мустаќите започна да ги пушта од оној ден кога го напушти Пансионот.

Зевсовата Пандора, создадена од иловица со душа на магиски ветришта го отвора ковчегот на Прометеј како жена на бог на негов брат и ги пушта меѓу луѓето злите духови - тегобноста, слабоста, лудилото, страста и порокот.

О'Брајан беше тој што раководеше со сѐ. Тој ги пушташе стражарите на него и тој ги спречуваше да не го убијат.

Слепата Донка ги пушташе рацете кон луѓето и викаше: - Ви велев ли: несреќите имаат свои патишта...

Доволно подоздравени за да ги пуштаат слободно да шетаат по дворот.

Сватовите се советуваат со недели напред, и обично одат на пазар без пазар, кога градот е помирен, кога можат послободно да се пазарат со Пушмарковци за шамии, со Алекса баба за бакаллак, со Јашмакот за чевли и со други прилепски трговци, коишто, кога ќе разберат оти е за свадба, не ги пуштаат муштериите па дури и „под зијан" да дадат, само да е за „аирлиа" радоста.

Пелагија клечеше крај неговата глава, го оплакуваше во себе, без глас и без солзи, оплакување што повеќе беше монолог отколку дијалог, всушност не кревајќи ја главата, чувствувајќи со снагата и слушајќи со ушите што се случува во одајата, кој доаѓа и кој заминува, таа му вели на старецот и се надева дека немите зборови што ги пушта во отворените очи во кои сега светот е сведен на таванот, дека незнајно како тие стигнуваат и до оној дел на старецот што уште не е заминат, а и до неговата дебела половина, до бабата Петра, која во мигот го слуша ритмичното вртење на тркалата од возот Ти дедо Костадине ја сврши најдобрата работа така да знаеш ги откорна бегалците од овој батак и ги упати назад во коренот во здивот на дедовците не е важно што ти и јас остануваме тука така ни е пишано зар не така ни било чкртнато да останеме во проклетава рамница за да бидеме дира на нашето талкање оти колку сакаш кажувај му некому дека си бил таму и таму си проживеал тоа и тоа ако не оставиш потврда за тоа како што направи сега ти кога ги напади сите во брегчињата и ритчињата на Македонија а ти остана тука каде што не сакаше да останеш за што јас живата и осрамотената ти сум бескрајно благодарна што ќе бидеме заедно ти во меката кална утроба на земјата јас земјосана калосана врз земјата со тоа што знам дека ти уште сега јуриш да го стигниш возот за да бидиш заедно со твојата благородна баба Петра и внучињата додека твоите коски ќе бидат тука додека еден ден не заминат со мене и не тагувај нема в земји да те положам додека не најдам такво место какво што бараше ти биди спокоен смири си ја душата пушти ја да ѝ биде поткрепа и надеж на баба Петра а ти како што гледаш не си сам не оти јас ти седам над глава туку ако смогнеш сили да ја свртиш главата ќе видиш дека одајката ваша никогаш не била пополна со луѓе отколку сега оти тука се сите што те сакаа ама и оние што те колнеа кога се затвори во вагонот Папокот Корнулов за кои не се знае уште колку ќе останат тука оти се шушка како некои вагони на товарниот колосек се полнат со секакви шејови тука е и Друже Србине кој се радува што не си замина со другите мисли дека барем овие што не се заминати ќе останат со тебе и да знаеш мислам дека е во право зашто еве јас ќе бидам тука Танаско децава школнициве цела година ќе се ловат по широкиве и празни улици! сака да го продолжува својот монолог ама одајчето е полно со тела и врева и таа не си ги слуша мислените зборови, мислата ѝ ја запираат, ѝ ја раскинуваат.

Пелагија стоеше под вагонот со отворена врата каде што на железната прачка се имаше потпрено и подадено напред Добра со Ленчето во рацете и ги пушташе своите топли солзи врз сестра си, велејќи Мила Пелагијо, црна сестричке, што се случува со нас?

Не ги пушташе ни луѓето што вртеа околу манастирот дојдени да се молат на гробот од свети Наум за спас, ниту питачите што бараа леб.

Поворката сѐ позабрзано ги пушташе чекорите за да стигне прва во црквата.

Сигурно, заклучи Едо за себе, има некоја врата на онаа страна низ којашто ги пуштаат луѓето да си одат.

10 „Ќе ги пуштаме змејовите“, рече Роналд. „Зарем нема да дојдеш?“ „Не“, тажно одговори.

Втора слика: Изземена и сама со ишмукан страв се одлучувам без предрасуди да му се обратам нему цел живот што го имам одозгора тоа сум јас, му велам мојот прв израз му давам интимен знак со порозни простори во говорот небото ми одговара и ги пушта на повидок своите начичкани светлости, своите рани зашто, обата без сон полноќе најдобро си ја поимаме судбината да не се допираме.

Еднаш кога баба му на Милчо заболе и кога лековите и докторите веќе не помагаа, Милчо обземен од таа биоенергија, почна да се вртка околу креветот на баба му и во почетокот кришум, да не го види таа или некој друг од домашните, почна да ги пушта рацете кон нејзинат глава, да врти со нив над неа.

Таа ѝ осигурува на масата подолготрајна предност, бидејќи другите веруваат дека таа е отуѓена и таа ги пушта да веруваат.

Не ги пуштаат од раце.

Чкрта, струже, отсекаде ги пушта ноктите.

а надвор веќе почнуваат да паѓаат снегулки, ветрот само ги врти во воздухот, ги пушта и ги втасува, одново ги завраќа назад, си игра шукшуле, што се вели, ги развева како цут од дрвја што се кубат, кој ќе пушти глас, ќе го наполни морето, ни викаат и бродот застанува, а ние молчиме ко глувци во дупка, ги слушаме само чекорите озгора, одат над нас небаре на глава да ни газат, и бродот одново тргна, сега можете и да пеете, ни велат, кај се пеело пикнат в дупка, си велиме, отсекаде бучи клокоти, и гледаме надвор, снегот си навева и се топи, се губи во водата, ако запреме во Костанца, ќе нѐ водат во Букурешт, си велиме и приѕираме во ширината што ни ја затвора снегот, и Костанца ја изминуваме, нѐ водат право за СССР, не ни заспала среќата на сите, вели Апостол Макаровски, сите со нечија среќа се шверцуваме, вели, ќе му украдеме уште некој ден на господ, и почнува некој студ да ни влегува низ процепите од бродот што се отвора однадвор.

Не ми ги пушта образите.

Ги пуштам алиштата, едно по едно, и гледам во нерамната земја.

Не ги пуштам понаблиску до мене.

Ми ги подава јаболката, а јас одвај ги задржувам солзите да не ги пуштам да ми се видат.

Ги легнувам и не ги пуштам да се кренат.

Ќе почнат да ги пуштаат и тие што не се затворени, а ние уште сме овде, нам уште Сталин ни ги потфатил нозете.

Ќе си дојде Апостол Макаровски, ќе се собува и ќе вели: Барем нозеве да ги пуштам на слобода.

Стани, ми вика едниот и ми ги пушта нозете.

Изнемоштените ги пуштаме напред да го тераат добитокот.

Ги пуштаат ко бубачиња преку лицето свое. „Ах, Антонио Варгас Серевија со големото срце...

„Утринава се јавил директорот Миле, имаат многу пролетна работа по нивјето, па родителите не ги пуштаат“, рече Томе.

БОРИС: Ќе ги пуштам уште малку да мислат дека сум со нив.

Поседовме уште малку во слаткарницата и станавме, зашто веќе беше темно, а девојчињата не ги пуштаат да бидат надвор до многу доцна.

„Сега би требало да ја прегрнам и да ја бакнам“, се досетив јас, повторно споменувајќи си на филмовите за возрасни, што чичко Перо, пријателот на мајка ми „ги пушта“ на телевизија.

Седат сите околу масата, за децата, се разбира, нема место, тие се во другата одајка, го гледаат и го слушаат Димостена, а тој го држи лицето како кадро што почнало да се губи од хартијата и ги пушта своите така да се рече излитени зборови, кажувајќи за затворскиот живот и тоа го поминува само со десетина во кои се нагнетени пет шест и повеќе години.