ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

- Добро е тоа, но има еден проблем, ти старецу можеш да си одиш, ама момчево ќе остане со нас да ни ги спаси овците.

Стариот козар останал со скриеното козле.

Жената не дојде, рече, мора некој да остане со бизнисот, со двата дуќани што ги имаме, едниот на Гордон стрит, другиот во Епинг.

Останав со мајка ми, со сестра ми Аспасија, која на седумнаесет години се омажи во Лерна, и со брат ми Лазара, роден три години пред мене.

Останав со мајка ми една недела, но не можев да бидам блиска.

Е па, одредени јазли на тоа фино ткаење наречено „ментално здравје на народот“ (или полициски: „политичко- безбедносна ситуација“) испогореа во најновиве случувања и доколку брзо, паметно и мудро не пронајдеме „премостувања“, целата чипка (а факт е дека нашето општество и односите на сили во него е прилично пипаво, фино и деликатно) ни отиде по ѓаволите, ќе останеме со она фамозно романско знаме-дупка во рацете (интересен психоаналитичарски симбол за токму конституциски недостатоци), со крпи за бришење пот и превивање рани.

Можеби е подобро да си излезат веднаш и да останат со надежта дека двата цртежа се поставени на онаа парче од ѕидот што тие не знам зошто не го погледаа.

Маските, коњите, магарињата токму сега почнаа да пцовисуваат, воловите ги изеде аскерот, а овчарите останаа со стаповите в раце и ѕвонците по мутлите нафрлани, бидејќи сѐ се изеде и изумре од глад, која затропа на сите селски врати.

Бахтијар ја осети сериозната положба и нареди можеби десетти јуриш, а порача и појачање од Маково каде еден бимбашија остана со илјада души аскер. Не малку се испрепали аскерот од западната страна на чуката и не малку се изненади Бехтијар кога околу пладнина почнаа од наспоред, од исто така високата чука „Гарван“, да грмат в грб на аскерот десетина манлихери.

Митра пак со плачки и клетви го испрати, но Толевите ветувања беа така убедителни, та таа си остана со полна надеж дека не е далеку денот кога ќе се куртулиса од старото нејзино аро — Трајка.

Целата западна четвртина од Маргара беше слободна.

Сонцето ги извлечка од земјата копривите, штавеот печурките и други билки од кои можеше да се свари зелјице и да се фаќа нова крв, та така децата по цел ден береа зелје, полжави, копаа корење од диви кочани и сосем земја ги полнеа своите празни стомачиња.

- Неписмени курајбери се напикаа по канцеларии и цицаат од државна цицка, а ние останавме со прстот у уста.

Литро бензин достигна колку 2 литра пиво. Таксито стана луксуз за елита, но затоа точаците останаа со иста цена. Единствениот најисплатлив превоз во крволочното материјално животарење. ***

Тоа значи дека постои огромна дискрепанца у соодносот 1 богаташ на 10 шмизли, што укажува на фактот дека, сепак, поголем број од шмизлите ќе останат со прстот у уста.

А кога старецот ќе се врати, момчето пак ќе остане со него, до крајот на зимскиот распуст.

Бојан се обиде да дофати едно, но тоа, иако мало, вешто се шмугна меѓу овците, така што момчето остана со празни раце и неисполнета желба.

Не можеше да остане со скрстени раце. Мораше да дејствува пред историјата.

Татковиот брат, заминат кон Запад, на студии во Лондон пред војната, па вратен и останат со семејството во Поградец, па во Корча и Тирана, имаше трагична судбина во периодот на сталинизмот.

Погледнав молбено во Земанек и реков: „Те молам, ако си ми пријател, остани со мене. Пушти ги да си одат“.

Но логотетот замина, Лествичникот остана со подадени раце кон него, на коленици клекнат, и јас повторно, во тој миг во чевелот негов видов, оти ризата му беше над глуждот: клуч златен од тезгата на трговецот од Дамаск.

Ина имаше сосема класична несреќна судбина до доаѓањето во циркусот: татко алкохоличар кој умрел рано; останале со мајка им, таа и Светлана; двете се истакнувале во партерна и атлетска гимнастика во училиштето, и по наговор на наставникот, почнале интензивно да тренираат со некој познат руски стручњак кој пребегал во Украина.

Останав со Луција; таа ме бакнуваше страсно во устата, како да сакаше нешто да ми надомести; мене ми се гадеше и ми се блуеше; ми зборуваше дека тоа со народниот дух е сериозно, и дека сум требал да признам, но не сѐ и не одеднаш; дека сум требал да признам нежно, а не со гордост; не ја слушав, оти свеста ми беше на работ; ја прашав дали забележува дека боите воопшто не се обоени, и дека мирисите воопшто не се миризливи; попусто се обидував да го насетам мирисот на цимет во нејзината коса, оти веќе го немаше; бев сосема прилепен до нејзините гради, и ги чувствував на моите, но тие беа како брадавици на некаква мермерна Венера; всушност, чувствував дека светот е страшно изморен, и дека сите тие бои, мириси и допири се веќе стари, дека им треба обнова.

Останете со нас, со Турција. Турција ќе ви даде автономија, ако ме разбираш, а потоа ако сте умни, можеби ќе си напрајте и своја држава.

Липањето стивнуваше, сѐ потивки беа брзите испрекинати вдишувања и бавното одолговлечено издишување; јас останав со главата во перницата, брат ми остана покрај мене.

Следствено, Србија при таа борба постигна повеќе од Бугарија, која со шумот што го подигна остана со загуби, а не со добивка.

Продавачката на книги остана со прстот во устата.

Вети дека ќе ја почитува и дека ќе ја обожава со своето тело и дека ќе ѝ биде верен до крајот на животот.

Животот, на крајот од краиштата, е само колаж од одделни моменти на кои се сеќаваме – колку парадоксално е тоа што во него минуваат цели денови, месеци, години кои воопшто не ни остануваат со сеќавањето и поради својата истоветност пропааѓаат во заборав.

Истите зборови на обврзување, ветување, поучување, насочување кои ги повторуваше и тој, за да потврди дека навистина, и во добро и во зло, и во болест и во здравје, ќе остане со жената која тогаш ја донесе во оваа иста катедрала.

Ќе останеме со часови заглавени на булеваров, како во лош сон, мафтајќи со рацете и отварајќи ја устата како риби, обидувајќи се да го изложиме сопствениот план за разрешување на кризата во регионот.

Царот останал со малку војници.

Змејко не можеше да остане со тоа во себе. Истрча од канцеларијата. Старецот заминуваше нагоре, по средселото.

баму ја, седиме така во темницата и се плачеме, сакаме да го подзапреме времето, да се оддалечиме од смртта што нѐ чека, јас веќе си ја гледам мршата како ја раскопуваат дождови, како скапувам и се смалувам, се гледам пред себе си, така, како своја слика да држам в раце, само Силе Плевнеш грчи во ќошот, бичи некои глуждови трупци, ама времето кој го запрел досега, го запирале царови, кралови, тепачи, арамии, врачари и јаки луѓе и никој не останал со него и како што седам така, оп - се обзорува, некоја бесшумна светлинка ни влегува на прсти во собата и со светлината влегуваат и војници, оф мори мајко, ајде вика старшијата, Силе Плевнеш уште грчи и старшијата го клоцнува в слабина и овој рипнува, си ги брише слинките околу устата, сакате поп да ве исповеда, јас не сакам, вели Силе Плевнеш, и без поп господ ќе дознае за нас, знае тој дека на правина нѐ земате на душа и после нѐ поредуваат во дворот пред затворот, а Стеван Докуз пак приплакува, ги покрива очите, што ќе му правиш: тој ти е другар во несреќата, „пријателот ти е роднина кого самиот си го одбираш“ велеше Лазор Ночески, а војниците чекаат со пушки пред нас и ете го дојде тој, офицерот, се тетерави 121

Но Борис Калпак и по истрелот стоеше со кренати раце некако потсмешливо исклештен над крвта што се цедеше од едната негова плешка, бездруго и од градите, иако јас тоа не можев да го видам, па веднаш другиот измеќар го принесе врвот на својата кубура до устата на ранетиот и сепак несовладан бунтар и истрела, нѐ заглуши и нѐ заслепи, мене можеби само, нѐ покри со чад и со црвен блесок.

Пред да можеме да му помогнеме, без нишање, со тежина на соборено стебло, Борис Калпак се урна преку софрата и остана со распарчено лице и без движење.

И останале со положени дланки на плочите и со молитва од која само усните им потреперувале.

- Денес си повеќе жолт отколку бел. - Ама не, зошто да не останам со вас?

Но и во неговите тупаници надоаѓаше крв.

- Да не се стрчнеш и ти по него? прашал Богдан Преслапец.

Неочекувано за сите, кога камшикот по третпат се крена, луничавиот Борис Калпак застана пред бегот, речиси се подаде да биде удрен, но бегот остана со крената рака, побледен и со грч на лицето.

Потоа жените со нејасно лице оставиле околу плочата по залак леб од пченично брашно и ја напоиле со вино земјата во која ги забуцале танките свеќички или боринчињата натопени во смола.

Во град сум гледал жени - издолжени како жерави, чиниш сега ќе влезе во вода и ќе остане со издолжена шија.

Размислувајќи ја согледуваше вистината: можеше со грстови да расфрлува околу себе туѓи пари, да пие и да крши купувајќи и музика и лажно пријателство по крчмите и пак да остане со темно и врело чело - болен заради болеста на брата си и смешно несреќен без Јана.

Таа остана со својата осама и со татковите книги.

Но ние не можеме да останеме со скрстени раце, запрени умови.

Тој остана со поткрената рака, со собрани прсти во лабава тупаница.

Токму пред попење му умре и жената и тој остана со ќерка си Бисера и сина си Крстета.

Митре си останува со своите соништа да ја чека општата катастрофа на противничката страна.

Доста ќе си го изгледа; Митра ќе си остане со палењето на свеќата и така ќе се сврши таа работа без греј, ни нејзе, ни мене.“

– Их, што си бевме раат досега, бесот да ги фати, што ни го расипаа – почнаа да се жалат старците што останаа со попот и ќефалијата. Тие знаеја што значи Турчин.

Пелагија клечеше крај неговата глава, го оплакуваше во себе, без глас и без солзи, оплакување што повеќе беше монолог отколку дијалог, всушност не кревајќи ја главата, чувствувајќи со снагата и слушајќи со ушите што се случува во одајата, кој доаѓа и кој заминува, таа му вели на старецот и се надева дека немите зборови што ги пушта во отворените очи во кои сега светот е сведен на таванот, дека незнајно како тие стигнуваат и до оној дел на старецот што уште не е заминат, а и до неговата дебела половина, до бабата Петра, која во мигот го слуша ритмичното вртење на тркалата од возот Ти дедо Костадине ја сврши најдобрата работа така да знаеш ги откорна бегалците од овој батак и ги упати назад во коренот во здивот на дедовците не е важно што ти и јас остануваме тука така ни е пишано зар не така ни било чкртнато да останеме во проклетава рамница за да бидеме дира на нашето талкање оти колку сакаш кажувај му некому дека си бил таму и таму си проживеал тоа и тоа ако не оставиш потврда за тоа како што направи сега ти кога ги напади сите во брегчињата и ритчињата на Македонија а ти остана тука каде што не сакаше да останеш за што јас живата и осрамотената ти сум бескрајно благодарна што ќе бидеме заедно ти во меката кална утроба на земјата јас земјосана калосана врз земјата со тоа што знам дека ти уште сега јуриш да го стигниш возот за да бидиш заедно со твојата благородна баба Петра и внучињата додека твоите коски ќе бидат тука додека еден ден не заминат со мене и не тагувај нема в земји да те положам додека не најдам такво место какво што бараше ти биди спокоен смири си ја душата пушти ја да ѝ биде поткрепа и надеж на баба Петра а ти како што гледаш не си сам не оти јас ти седам над глава туку ако смогнеш сили да ја свртиш главата ќе видиш дека одајката ваша никогаш не била пополна со луѓе отколку сега оти тука се сите што те сакаа ама и оние што те колнеа кога се затвори во вагонот Папокот Корнулов за кои не се знае уште колку ќе останат тука оти се шушка како некои вагони на товарниот колосек се полнат со секакви шејови тука е и Друже Србине кој се радува што не си замина со другите мисли дека барем овие што не се заминати ќе останат со тебе и да знаеш мислам дека е во право зашто еве јас ќе бидам тука Танаско децава школнициве цела година ќе се ловат по широкиве и празни улици! сака да го продолжува својот монолог ама одајчето е полно со тела и врева и таа не си ги слуша мислените зборови, мислата ѝ ја запираат, ѝ ја раскинуваат.

Зошто би заминал на пат и би ги следел, како што велиш тие клети јагули?! Остани со луѓето!

Сонцето зајде, се нафати мракот, се стемни, езерото ги промени сите бои и најпосле остана со една чакната блескавост што зрачи студенило.

Шишман не знаеше што да одговори. Остана со устата призината од тоа што го чу.

- Сам се предаде - продолжи Горјан. - Сака да остане со нас и да се бори и тој како партизан.

Зборовите и советите што ми ги упати Никола Леко откако ме сослуша беа премногу горчливи и останав со впечаток дека тој не се ни обидува да ја сфати мојата жална состојба.

- Остани со здравје и сполај ти. Се прегрнаа.

И за првпат откако е дојден во Прењес на неговото лице само за миг се појави насмевка; му ги разбразди брчките, му ги издолжи усните и врз челото и образите му фрли малку ведрина и згасна како блескотот на светулката што одеднаш се губи во крајпатните грмушки.

И вака ќе им речете на вашите татковци: Луман арамијата ви порачува да му однесете по една златна лира секој, а татко му на јунаков што ќе остане со мене пет.

И ниедно од децата не остана со Николчета.

Зоки остана со зината уста. А кога се созеде, почна да пишти: - Балонот, балонот, мојот балон си го сакам!

Се лепам, се смалувам низ твојата топла кожа со наежени влакненца, лесно навлажена од потта кај рабовите од вешот: - Остани со мене.

Така и се разделуваат со Чана, таа оди кај својата Митра со Дончо за рака оти не може да го крева, а Пелагија останува со нејзината Пеличка да се сместат на сламарникот што е наместен врз големиот ковчег во кој го донесоа телото на дедото Костадин.

Ја издржал борбата, останал со умот во главата и кога разбрал дека му ја запалиле куќата со децата и жената внатре, продолжил да се бори со една дрвена нога, таков го запознавме и ние во Гаково.

Потоа и тој се скри, остана со него.

Останав со крената рака и со очи овргалени на прозорецот.

Вие сте во право кога велите дека и јас ги наследив татковите илузии, неговите гени, не определувајќи се ниту за Запад, ниту за Исток, како да останав со сето семејство да го исполнувам мајкиниот завет. Којзнае каде е вистината.

Остани со здравје и размисли за тоа што ти реков...

- Ако сакаш, можам да останам со тебе или повремено да доаѓам.

Остани со здравје, бабо Крстовице! - викна, слегувајќи по скалите.

Ибн Тајко остана со зината уста додека дубровчанецот џбарна во кожената торба што му висеше крај колкот, протарашка внатре и извади оттаму дебела книга во раскошни корици, украсена со сребрени налепници од цветови и лисја. „Дваесет аспри”, рече скромно. „Дваесет аспри?“

И една пролет, кога сѐ околу полјанката се расцвета и раззелене, двете јаворчиња останаа со голи гранки, црни и испукани. Се исушија. ***